De zoektocht naar zingeving is uit de hand gelopen en maakt ons ongelukkig, volgens de Australische journalist Wendy Syfret. Ze schreef een boek over hoe het besef dat je leven geen zin heeft je gelukkig kan maken.
Toen Wendy Syfret (33) op een avond van kantoor naar huis liep, werd ze overvallen door een gevoel van verstikking. Haar hart ging tekeer, ze moest happen naar lucht en ze voelde zich verward, angstig en uitgeput. Ze had een paniekaanval.
In veel opzichten was het leven van de Australische journalist op dat moment prima: ze had een lieve partner, een leuke baan en een gezellig appartement. Maar in plaats van daar simpelweg van te genieten voelde Syfret zich voortdurend gespannen. Iedereen, inclusief zijzelf, leek constant bezig te zijn met het leven betekenis te geven.
En dan niet alleen met betrekking tot werk of de wereldpolitiek; élke gebeurtenis werd verheven tot een statement over het bestaan. In een café zomaar een gewone cola bestellen in plaats van de zero-variant? Een middelvinger naar de fitgirl-cultuur. Doordeweeks een avondje uitgaan? Een baldadig statement tegen de productiviteitscultus. Het leven was een eindeloze zoektocht naar zingeving geworden. En op die bewuste avond werd dat in één klap teveel.
Na haar paniekaanval hervond Syfret haar rust in het het nihilisme. Nihilisme is de filosofische term waarmee het bestaan van absolute betekenis of zin in de wereld wordt ontkend. Het leven is nu eenmaal betekenisloos en daar is niks aan te doen, stellen de nihilisten. Allerminst een positieve levenshouding dus, maar toch voelt Syfret zich dankzij het nihilisme een gelukkiger mens. Ze schreef er een boek over, dat onlangs in het Nederlands verscheen als De opgewekte nihilist.
Commerciële betekenis
Syfret stelt dat er in deze tijd sprake is van een obsessie met zingeving. ‘Dingen hebben tegenwoordig geen waarde meer als ze geen zin hebben. Alles moet deel zijn van een fantastisch verhaal. Daardoor is betekenisgeving ontzettend gecommercialiseerd geraakt.’ Ter illustratie beschrijft Syfret, die eerder een baan als marketeer had, in haar boek een vergadering die ze bijwoonde op haar vorige werk.
In de vergadering werd gebrainstormd over de marketing van een roomijsmerk. Het ijsje moest iets gaan betekenen voor de consument – sociale of culturele waarde krijgen – zodat die er ‘zo zes dollar voor zou neertellen’. Haar collega’s speelden met een paar ideeën. ‘Misschien konden mensen iets vertellen over belangrijke persoonlijke momenten die toevallig te maken hadden met deze lekkernij. Of we konden aan influencers vragen om het ijsje te koppelen aan hun wellnessgewoonten.’
Achteraf zag Syfret de absurditeit van de situatie in. ‘Waarom moet alles toch altijd zo’n díng zijn? Het is gewoon een ijsje! Laat het dat dan ook zijn.’
Syfrets opgewekte nihilisme draait om het loslaten van het idee dat alles ‘zin’ moet hebben. Ons leven is uiteindelijk betekenisloos en als we overlijden zijn we binnen de kortste keren vergeten. Dat is niet deprimerend, maar geeft juist lucht.
Syfret ziet haar nihilisme als een soort mindfulness: door jezelf te reduceren tot een zandkorreltje in een woestijn van tijd verschuift je focus naar het nu. ‘Je brengt jezelf terug naar het heden, waardoor je loskomt van alle druk van externe verwachtingen die je onbewust hebt geïnternaliseerd. Streven naar zingeving leidt juist af van het huidige moment.’. Terugkeren naar het hier en nu, dat is volgens Syfret wat ervoor zorgt dat je gelukkig bent.
Desillusie van jezelf
Een nihilist denkt dat het leven betekenisloos is, maar dat betekent nog niet dat een nihilist geen waarden heeft. ‘Er zit een groot verschil tussen waarden en betekenis. Ik geloof wél in waarden: die verklaren waarom je je tijd besteedt aan de dingen die je doet. Waarde is een tastbaar concept. Het is de vaagheid van het concept “betekenis” waar ik moeite mee heb, en de manier waarop dat concept tegenwoordig misbruikt wordt’. Wanneer iemand iets ‘betekenisvols’ doet, is dat volgens Syfret vaak vooral iets betekenisvols voor diegene zelf.
Een opgewekte nihilist ziet zichzelf niet als het middelpunt van het universum, maar als deel van een geheel. Syfret betrekt dat op klimaatactivisme: ‘Zodra je inziet dat de wereld niet om jou draait, maar dat je slechts een persoon bent die op deze planeet woont, realiseer je je dat die planeet het enige is dat blijvend is. Nihilisme leidde tot een complete desillusie van mezelf. Daarom steek ik mijn tijd en energie nu in werk voor het klimaat. Dat is iets wat er écht toe doet, veel meer dan ikzelf.’
De opgewekte nihilist
Wendy Syfret
Lev.
192 blz. / € 20,99
