Is filosofie iets wat je in een leunstoel teruggetrokken op een zolderkamertje doet? Niet bij de Internationale School voor Wijsbegeerte (ISVW). Op een landgoed midden in het bos bij Leusden verzorgt de school filosofiecursussen en geeft ze filosofieboeken uit. ‘Filosofie doe je altijd samen met anderen,’ zegt programmamanager Marthe Kerkwijk. ‘Hannah Arendt zegt dat je in je eentje nooit weet of je gedachten illusies zijn of iets met de werkelijkheid te maken hebben. Om dat te toetsen heb je andere mensen nodig: om erover te praten en te kijken hoe zij erop reageren, of ze er iets in herkennen. Filosofie bevindt zich niet in het luchtledige: het gaat over dingen die we met z’n allen delen, zoals ethiek op de werkvloer en onze omgang met moderne technologie.’
Samen filosoferen dus, dat is wat er gebeurt op de ISVW. En dat betekent ook: filosoferen met iederéén. Al sinds de oprichting in 1916 waren veel cursisten en docenten vrouw. Ingangseisen zijn er nooit geweest. Kerkwijk: ‘De deuren staan open voor iedereen die interesse heeft in filosofie.’
Kan iedereen dan filosoferen?
‘Iedereen kan het leren. Het is net als pianospelen: iedereen kan geluid uit een piano krijgen, en na een uurtje oefenen Vader Jacob spelen. Als je langer oefent, kun je het alweer beter. Misschien is niet iedereen even getalenteerd, maar dat hoeft ook niet. Voor iedereen die er tijd in steekt is filosofie een waardevolle bezigheid.’
Waarom moeten mensen zich met filosofie bezighouden?
‘Veel mensen komen bij ons omdat filosofie hun de mogelijkheid geeft om over grote levensvragen na te denken. Vroeger had religie die rol; filosofie kan dat gat opvullen.
Daarnaast biedt filosofie je de mogelijkheid om je eigen standpunten te ontdekken over zaken die ons allemaal aangaan, en weerstand te bieden tegen de waan van de dag. Bij de ISVW willen we mensen mondig en kritisch maken. In die zin is filosofie ook bevrijdend: door een kritische houding te ontwikkelen kun je je emanciperen.
Dan is er nog een derde rol die filosofie kan spelen, die van verbinder. Als je met elkaar filosofeert leer je het perspectief van een ander in te nemen. Kun je die ander dan nog als vijand beschouwen? Ik denk het niet.’
Even tussendoor… Meer lezen over filosofie? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Een betere wereld
De ISVW gelooft dat filosofie de wereld een beetje beter kan maken. Het is geen toeval dat de school werd opgericht in 1916, tijdens de Eerste Wereldoorlog. De oprichters geloofden dat filosofie de sleutel was tot wereldvrede. ‘Dus er is nog werk aan de winkel,’ geeft Kerkwijk toe.
Veel mensen ervaren deze tijd als een tijd van crisis. Hebben we filosofie daarbij nodig?
‘Als je zegt dat we leven in een tijd van crisis ben je vrijwel automatisch aan het filosoferen. Want je gaat je afvragen: wat is dan die crisis? Is er ooit een tijd geweest zonder crisis? Wat staat er op het spel? Welke waarden zijn aan het kantelen? Welke dingen zijn het waard om te behouden? En hoe kunnen we er anders over nadenken?
Filosofie heeft geen hapklare, toepasbare antwoorden. Maar ze laat zien dat er verschillende antwoorden zijn die je kunt uitproberen. Filosofie is ook verzet: verzet tegen het idee dat de wereld is zoals ze is en altijd zo zal blijven.’
