Een bij op zoek naar nectar maakt – voor de goede verstaander – een heleboel lawaai. Hij zoemt rond, klapperend met zijn vleugeltjes als hij landt en opstijgt. Planten als de leeuwenbek maken daar graag gebruik van, laat nieuw onderzoek zien: als ze de geluidstrillingen van de bij opmerken, maken ze meer nectar aan om hem te lokken. Eigenlijk baseren deze planten zich dus op hun verwachtingen, zegt Julia Jansen, fenomenoloog en directeur van het Husserl-archief in Leuven. ‘Verwachtingen zijn ideeën over de toekomst, gebaseerd op ervaringen uit het verleden. Dat is precies hoe de planten hier te werk gaan: ze leren van eerdere ervaringen met bijen en hun geluiden, en bereiden zich voor op de verwachte toekomst.’
Wat is het feit?
Barbero, Franscesca. ‘Good vibes: How do plants recognise and respond to pollinator vibroacoustic signals?’. Bijdrage op het congres van de Acoustical Society of America, 21 mei 2025.
Dat betekent niet dat de verwachtingen van planten en mensen precies hetzelfde in elkaar zitten, zegt Jansen. ‘Planten hebben natuurlijk geen concreet beeld van de toekomst in hun “plantenhoofd”.’ Maar ook bij mensen zijn de meeste verwachtingen helemaal niet zo expliciet.
‘We merken veel van onze verwachtingen pas op bij een verrassing of teleurstelling. Als je elke dag het kantoor binnenstapt door een openstaande deur, dan zul je ertegenaan lopen als die op een dag dichtzit. We hebben ook veel algemene impliciete verwachtingen: op straat verwacht je niet door de grond te zakken en als je een onbekend object ziet, verwacht je dat die een voor- en een achterkant heeft. Op dat niveau zijn onze verwachtingen niet heel anders dan die van de planten.’
Wie stelt kritische vragen?
Julia Jansen is directeur van het Husserl-archief in Leuven, dat als doel heeft de geschriften van fenomenoloog Edmund Husserl (1859-1938) te bewaren en te publiceren. Ze is ook universitair hoofddocent filosofie aan de Katholieke Universiteit Leuven, waar ze onderzoek doet naar verbeelding en waarneming.
Onze hele wereld is doordrongen van verwachtingen, volgens Jansen. ‘Een nieuwe ervaring is nooit helemaal nieuw en onverwacht. Bij alles wat we zien of doen spelen ervaringen uit het verleden en ideeën over de toekomst mee. Op die manier worden verschillende momenten in ons leven met elkaar verbonden. Omdat we verwachtingen kunnen koesteren, kunnen we ons duurzaam verbinden met de dingen in de wereld – kunnen we eten, liefhebben, vrezen, of wat dan ook.’
Even tussendoor …
Meer lezen over filosofie en wetenschap? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
