Moet je luisteren naar iemand die onzin verkoopt? Of nog erger, iemand die haattaal bezigt, complottheorieën verkondigt en zeker niet van zins is om te luisteren naar jou of iemand anders? Niets moet natuurlijk, maar voordat je je oren opent kun je ook niet precies weten wat iemand eigenlijk zegt.
Iedereen vindt dat er te weinig geluisterd wordt, vooral naar henzelf, en degenen die zich om het hardst ‘ongehoord’ noemen bepalen het debat. Het wordt steeds moeilijker om oprecht naar elkaar te luisteren, doordat er zoveel lawaai en afleiding is, maar ook doordat mensen de gekste dingen zeggen in de volste overtuiging van hun gelijk.
Als je aandachtig naar iemand luistert, kan het bovendien voelen alsof je met diegene instemt. Maar dat hoeft natuurlijk niet. Vaak luister je uit nieuwsgierigheid of medeleven, of gewoon omdat je iets wilt weten. Gehoorzamen is maar één betekenis van luisteren, en meestal moet die worden afgedwongen: ‘Luisteren jij!’ Maar zelfs als iemand je dwingt om te luisteren, kun je er nog het jouwe van denken.
Een andere reden om je oren altijd gespitst te houden is dat luisteren het beluisterde kan veranderen, zoals componist Pauline Oliveros schreef in Quantum listening (2022). Er verschuift iets in de opmaak van de wereld. Dat kan bijvoorbeeld betekenen dat iemand, doordat je naar hem luistert, ook voor het eerst naar zichzelf kan luisteren. Een luisterend oor biedt zelfinzicht. (Dit is psychoanalyse in een notendop, maar gaat ook op voor mensen met meningen.)
Of er ontstaat door te luisteren een ruimte waarin een onderwerp van aanzien of gewicht verandert. Als je het serieus neemt, kan er niet meer zomaar wat geroepen worden. Ik geef toe dat dit in de praktijk niet altijd zo uitpakt. Maar in de praktijk wordt er dan ook niet zoveel geluisterd.
Even tussendoor… Meer columns lezen van Miriam Rasch? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Ik zeg dit allemaal met een aplomb alsof ik alles zeker weet. Terwijl luisteren naar een ander zekerheden juist doet wankelen. Dat kan doodeng zijn, weet ik uit ervaring. Waarvoor ik dan bang ben weet ik niet precies. Het onbekende, het écht ongehoorde? De kwantumreactie die dat teweegbrengt in mezelf? Luisteren is niet gehoorzamen. Maar het is wel een vorm van overgave.
