Iedere avond voor het slapen gaan een verhaaltje van een filosoof. Dat is mogelijk met 25 eeuwen filosofie, in twee delen: één voor de westerse wijsbegeerte en één voor de oosterse. De lezer krijgt aan de hand van fragmenten van oorspronkelijke wijsgerige teksten (in het Nederlands vertaald) een goed inzicht in het denken van zo’n honderddertig filosofen. De filosofen, stromingen en historische periodes worden kort en helder toegelicht door verschillende Nederlandse specialisten.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
25 eeuwen Westerse Filosofie is ingedeeld op basis van historische periodes: de oudheid, de middeleeuwen, de renaissance, de zeventiende en achttiende eeuw, de negentiende eeuw en de hedendaagse wijsbegeerte. Rode lijn in het westerse denken is een zoektocht naar een blijvende grond of beginsel in een wereld die als veranderlijk verschijnt. Maar de westerse wijsbegeerte heeft ook een praktisch doel: oriëntatie bieden in het leven en onafhankelijkheid verwerven van de wisselvalligheden van het bestaan om zo een gelukkig leven te kunnen leiden. In de westerse traditie is er ruim plaats voor het nadenken over de wereld, de mens en de samenleving en de politiek.
Neo-hippies
Een belangrijk thema in de oosterse filosofie is de zoektocht naar een inzicht dat zich aan het gewone begrip onttrekt en de individuele mens kan ‘bevrijden’ uit het alledaagse leven. Maar het oosterse denken heeft meer te bieden dan wat neo-hippies en new-agers er doorgaans in zoeken. Zo kent India naast al zijn mystiek georiënteerde filosofieën onder meer een logische traditie, een taalanalytische en semantische denkrichting, en een hermeneutische stroming. En China heeft vanaf Confucius (552-479 voor Chr.) een lange traditie van politiek denken voortgebracht.
De islamitische filosofie is in het deel Oosterse Filosofie ondergebracht. Een beetje merkwaardig, omdat bepaalde filosofen die in het boek aan het woord komen – zoals Averroës (Ibn-Rushd) en Avicenna (Ibn Siena) – heel duidelijk ook in de westerse traditie staan. Averroës (1126-1198) bijvoorbeeld is een belangrijk middeleeuws denker die de filosofie van Aristoteles in haar oorspronkelijkheid wilde herstellen en de filosofie wilde zuiveren van alle godsdienstige trekken. Hij geeft ook de aanzet tot de opvatting van de dubbele waarheid die in geschiedenis van de westerse filosofie – en zeker ook in de middeleeuwen- zo belangrijk is: er is één waarheid, maar godsdienst en filosofie zijn twee afzonderlijke manieren om tot die waarheid te komen.
25 eeuwen oosterse filosofie, redactie Jan Bor en Karel van der Leeuw, uitg. Boom, Amsterdam 2003, 464 blz., € 32,50
25 eeuwen westerse filosofie, redactie Jan Bor, uitg. Boom, Amsterdam 2003, 464 blz., € 32,50
