Volgens Immanuel Kant (1724-1804) past elke filosofie in 4 vragen: Wat kan ik weten? Wat moet ik doen? Wat mag ik hopen? Wat is de mens?
Wat kan ik weten?
‘Ik schrijf graag over onderwerpen waar ik niet veel van afweet, waar ik bang voor ben, waar ik ongemak bij voel. Ik probeer met fictie het onbekende te onderzoeken; ook in mijn roman Dagen als vreemde symptomen. Het boek begon met beelden die me waren bijgebleven na een vakantie. Een moeder en dochter, de dochter volwassen en meervoudig beperkt. De toewijding waarmee de moeder haar dochter elke dag eten aanreikte in het restaurant, hoe ze baantjes trokken in het zwembad of hand in hand de zee in schuifelden. De lege rolstoel die dan achterbleef aan de rand van het strand. De zorgzaamheid die in deze relatie besloten lag en tegelijkertijd de beknelling van die zorgzaamheid.
Leonieke Baerwaldt (1985) heeft filosofie en literatuurwetenschappen gestudeerd. Dagen als vreemde symptomen (2024) is haar tweede roman.
Isaac Asimov, schrijver en biochemicus, zei ooit dat je als schrijver niet alleen de auto van de toekomst moet bedenken, maar je bovenal moet proberen voor te stellen hoe het is om met die auto in de file te staan. Hij zei dat fictie consequenties kan doordenken waar de wetenschap geen ruimte voor heeft.’
Wat moet ik doen?
‘Ik heb kinderen, maar ze hebben geen beperking; is dit dan wel mijn verhaal om te vertellen? Wie ben ik om dit te schrijven? Ik besloot: het mág wel. Ik mag proberen de ander te begrijpen. Ik denk dat daar de ethiek van het schrijven en het lezen in zit: dat we ons in elkaar blijven inleven in plaats van terug te kruipen in onze bubbels.’
Wat mag ik hopen?
‘In het onderzoek voor dit boek kwam ik regelmatig de vergelijking met Sisyphus tegen: deze ouders ervaren een constant geploeter, wetende dat het geen vooruitgang zal brengen. Albert Camus gebruikt de mythe van Sisyphus – waarin Sisyphus tot in het oneindige een rotsblok een berg moet opduwen – om te zeggen dat we het absurde moeten omarmen. Dat kan pas wanneer je alle hoop loslaat: je moet de onbegrijpelijkheid van de wereld accepteren. Dat lijkt me een hopeloos iets. Toch zit daar een laatste houvast. Camus zegt: rol die steen de berg op met zoveel mogelijk plezier als je kunt opbrengen, want dit is wat het is. Dat is een hoopvol gegeven.
In Dagen als vreemde symptomen noemt de hoofdpersoon zichzelf ook Sisyphus. Ze duwt elke dag haar dochters rolstoel naar het dagverblijf en herhaalt oneindig vaak dezelfde handelingen. Het is een hopeloze situatie – ze komt in een soort hel terecht – maar tegelijkertijd zit er hoop in verborgen. De hoop dat er toch verbetering komt.
Sisyphus onderzoekt in het boek wat hoop is, maar ze komt niet tot een eenduidige conclusie. Hoop zit in vele hoeken en speelt zich op allerlei manieren af. Hoop is iets wat men als laatste loslaat.’
Wat is de mens?
‘Ik zie de mens als een verzameling. Een verzameling gedachtes, verlangens, fragmentarische data. Een onopgeloste puzzel. De mens is een verhaal.’
Dagen als vreemde symptomen (roman)
Leonieke Baerwaldt
Querido
232 blz.
€ 22,99
