Op de wiebelhoge stapels boeken naast mijn bed – waaruit je zou kunnen opmaken dat ik veel lees, of dat ik niet kan kiezen – liggen ook Tao. The Watercourse Way en Narcisme. Over vrijwillige onderwerping.
Als student las ik over het taoïsme en probeerde een tijd geen beslissingen te nemen, in de geest van het principe van de Tao. Volgens Lao Zi betekent dat zoiets als ‘dat wat vanzelf gebeurt’. De Tao is de flow, de drift, het proces van de natuur, schrijft Alan Watts in Tao. The Watercourse Way. De gedachte dat je je leven als een natuurkracht kunt benaderen, een rivier die je meeneemt, sprak me enorm aan.
In de periode dat ik geen beslissingen nam studeerde ik, liep ik hard, werkte een paar avonden per week in de horeca en ging ik zes dagen per week uit. Ik koos niet maar deed, plande niet maar was bezig, ik oefende me in niet controleren en had tijd als water. Ik dacht wel na over mijn leven, regelde een buitenlandstage die niet doorging, liep een andere geslaagde stage, en raffelde mijn scriptie af omdat ik een ticket naar Afrika had geboekt. Er ging genoeg mis, maar ik ervoer het leven toch vooral als vrij en rijk. Kiezen hoefde niet. Niet van Tao, en niet van mezelf. Veel van wat ik dacht te bereiken is niet gebeurd, maar daarvoor is van alles in de plaats gekomen waarop ik niet had durven hopen.
Even tussendoor… Meer shortreads lezen? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
In Narcisme. Over vrijwillige onderwerping beschrijft filosoof Isolde Charim hoe narcisme een maatschappelijke eis is geworden: word je ideaal! Het is een eis die we verinnerlijkt hebben, en waar we ons vrijwillig aan onderwerpen.
Ik zie het leed daarvan dagelijks in mijn werk als psychotherapeut. En dat leed is niet gering. Vaak zijn het mensen die op hoog niveau functioneren, en zich melden met ofwel ernstige persoonlijkheidsproblematiek of ogenschijnlijk eenvoudige overspanningsklachten, en die allemaal worden opgejaagd door een narcistische demon. Geplaagd door afgunst en minderwaardigheid. Ze zullen nooit voldoen omdat wat ze nastreven niet bestaat.
In de therapeutische relatie herhaalt dat streven zich, de narcistische dynamiek dreigt dat wat imperfect is (alles) kapot te maken. Het contact voelt leeg, de teleurstelling kleurt de ervaring, en het giftige mengsel van afgunst en minderwaardigheid belemmert elke vorm van gelijkwaardige wederkerigheid.
Ik denk weleens aan de Tao als ik zelf word overvallen door gevoelens van falen en tekortschieten en op het punt sta meegezogen te worden in de narcistische draaikolk van Niet Goed Genoeg. De hele therapeutische onderneming voelt plots als volkomen zinloos. Soms durf ik het aan, de Tao indachtig, om me door deze gedachte te laten meenemen, en licht de waarheid even op: een therapie die door een narcistisch verlangen wordt aangedreven ís in wezen ook zinloos, omdat de patiënt denkt dat hij een beter mens moet worden, en de therapeut hem hoopt te laten zien dat hij precies goed is. Het enige wat ik op dat moment kan doen is geen gehoor geven aan het narcistische appèl, en niet kiezen. En dat is heel veel.
In de online rubriek ‘shortreads’ zoekt Filosofie Magazine elke week in een kort essay naar het antwoord op een alledaagse filosofische vraag.
