Keuzestress, daar hebben we allemaal wel eens last van. Maar volgens Kierkegaard is deze stress eigenlijk een angst voor keuzevrijheid:
Kierkegaard dacht dat onze levens worden bepaald door onze handelingen, die zelf weer bepaald worden door onze keuzes. Hoe we tot keuzes komen, is dus van levensbelang. In tegenstelling tot Hegel, die dacht dat zulke keuzes grotendeels worden bepaald door de historische omstandigheden waarin we leven, meende Kierkegaard dat morele keuzes absoluut vrij zijn. Het is enkel en alleen onze wil die ons oordeel bepaalt. Dit is echter geen reden tot vrolijkheid: deze totale keuzevrijheidroept in ons een gevoel van angst op.
Kierkegaard legt dit gevoel uit in zijn boek Het begrip angst. Ter illustratie vraagt hij ons een man voor ogen te nemen die aan een afgrond staat. Als deze man over de rand kijkt, ervaart hij twee verschillende soorten angst: de angst om te vallen en de angst die het gevolg is van zijn neiging om tespringen. Deze tweede soort angst komt voort uit het inzicht dat hij absoluut vrij is om wel of niet te springen. Kierkegaard zegt dat we dezelfde angst bij al onze morele keuzes ervaren, zodra we inzien dat we de vrijheid hebben om zelfs de verschrikkelijkste keuzes te maken. Hij noemt deze angst ‘de duizeling van de vrijheid’, die weliswaar wanhoop kan oproepen maar ons ook wakker kan schudden en laten zien welke keuzes we hebben. In dit opzicht vergroot hij onze zelfkennis en ons besef van persoonlijke verantwoordelijkheid.
Dit is een fragment uit het Grote Filosofieboek
Dit artikel is exclusief voor abonnees
