Kants Kritiek van de zuivere rede is een van de moeilijkste werken uit de filosofie, maar bracht een filosofische aardverschuiving teweeg. Zijn bevindingen zetten de wereld op zijn kop: het gaat er niet langer om hoe de wereld is, maar om hoe wij haar zien.
Die aardverschuiving noemt Kant zelf ‘een tweede Copernicaanse wending’. Zoals Copernicus aantoonde dat de zon niet om de aarde draait, zo laat Kant zien dat zijn voorgangers er onterecht van uitgaan dat kennis om het object draait. De verhoudingen liggen precies andersom: wij zien de wereld niet zoals zij werkelijk is, maar zoals zij zich aan ons voordoet. Een uitspraak over de wereld, bijvoorbeeld: een steen valt altijd naar beneden – zegt niet per se iets over die steen en beweging, maar alleen over hoe wij het tafereeltje waarnemen en interpreteren.
Volgens Kant hebben alle mensen bepaalde denkmechanismen met elkaar gemeen:
Hij spreekt van zogeheten categorieën van het verstand die orde aanbrengen in onze waarnemingen en deze tot begrippen vormen. Daarmee zijn de verstandsbegrippen het onzichtbare geraamte van onze kennis. Er bestaan twaalf categorieën, verdeeld over vier verschillende types: kwantiteit, kwaliteit, relatie en modaliteit. Je kunt het vergelijken met een poffertjespan: het deeg is de waarneming, en de kuiltjes in de pan de categorieën. De categorieën ordenen de waarneming tot iets wat we begrijpen, net zoals de kuiltjes in de pan het deeg vormen tot een poffertje.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
