Ik kan op tal van manieren bijdragen aan het verminderen van mijn eigen CO2-uitstoot: elektrisch rijden, minder vliegen, mijn huis goed isoleren, veganistisch koken en de was buiten laten drogen. Maar als ik echt een verschil wil maken in de klimaatcrisis, dan is verreweg de meest effectieve bijdrage een andere: geen kinderen krijgen. Steeds meer twintigers, dertigers en veertigers zijn bezorgd over de voetafdruk van hun voortplanting. Overbevolking komt door de klimaatcrisis opnieuw in de belangstelling te staan. Een probleem dat om collectief handelen vraagt, maar tevens een maatschappelijke omwenteling vereist waar individuele beslissingen aan bijdragen. Toch voelt dat moraliserende klimaatvingertje ongemakkelijk aan, zeker bij zoiets existentieels als kinderen krijgen. Natuurlijk, CO2-uitstoot terugdringen is belangrijk, maar tegen welke prijs? Is de kinderwens problematisch?
Ja
Er zijn ethici die een kinderwens categorisch afkeuren. Het leven is een tranendal, waar je de volgende generatie maar beter niet in kunt laten afdalen. Die radicale positie, onderschreven door zogenoemde ‘antinatalisten’, wordt echter door een minderheid aangehangen. Meer gematigde ethici keuren een kinderwens niet per se af, maar wijzen wel op het belang van geboortebeperking, onder meer vanuit klimaatoogpunt. De globale CO2-uitstoot is een functie van welvaart, technologie en bevolkingsgrootte. Zolang we en masse consumeren en de technologieën om dat uitstootvrij te doen nog niet hebben verwezenlijkt, zal ieder extra kind – met name in welvarende landen – die uitstoot verder doen toenemen. Sommige ethici voegen daaraan toe dat het geen verschil maakt of je zelf buitensporig veel consumeert of een extra consumerend kind op de wereld zet. De klimaatimpact zal even groot zijn. Als verkwisting en overconsumptie moreel laakbaar zijn, dan geldt dat evenzogoed voor een inhalige kinderwens.
Ethiek gaat niet alleen over beperken van het menselijk handelen, maar ook over het goede leven
Nee
Kinderen krijgen is voor veel ouders een transformatieve ervaring. Alles wordt anders: liefde, routine, intimiteit. Je geeft een stukje van jezelf op en krijgt er iets nieuws voor terug. Die ervaring is bij sommigen geworteld in een existentieel verlangen, en het frustreren van dat verlangen kan iemand ten diepste raken en breken. Een nietsontziende moraal, die gebiedt om wezenlijke verlangens zomaar op te geven, kan nooit een goede moraal zijn, zo stelde de twintigste-eeuwse filosoof Bernard Williams. In een recent artikel benadrukt ethica Ingrid Robeyns bovendien dat de analogie tussen overconsumptie en voortplanting niet opgaat. Een kinderwens staat niet op gelijke voet met de wens om de wereld rond te reizen. Een kinderwens is ook de wens om ouder te worden en in die hoedanigheid een unieke relatie van afhankelijkheid en zorg aan te gaan. De emotionele intensiteit van die relatie, en de liefde en genegenheid die ermee gepaard gaan, zijn voor sommige ouders de diepste vervulling van hun mens-zijn. Dat mogen we de mens niet zomaar ontnemen, ook al zijn de klimaatgevolgen substantieel. Doen we dat wel, dan zetten we onze menselijkheid op het spel.
Eindeloos veel kinderen
Geen menselijk bestaan is onproblematisch. De invloed die het bestaan uitoefent op anderen – mens, dier en natuur – gaat onvermijdelijk gepaard met leed en schade. Tegelijkertijd is elk menselijk bestaan een bron van vreugde, geluk en betekenis. Die beide aspecten doen ertoe in de ethiek. Ethische reflectie dient niet slechts om beperkingen op te leggen aan menselijk handelen, maar ook om na te gaan wat van waarde is in het leven. De diepe vervulling die kan uitgaan van nageslacht raakt voor veel mensen aan de kern van het goede leven, en legt daarom een bijzonder gewicht in de schaal. Overigens geeft dat nog geen morele vrijbrief om eindeloos veel kinderen te produceren. Met ieder kind telt de klimaatimpact immers verder op, terwijl de existentiële behoefte die ouders voelen niet bij ieder volgend kind even groot zal zijn. Uit moreel oogpunt zou het weleens een verschil kunnen maken of je je eerste, je tweede, of je derde kinderwens in vervulling wilt laten gaan.