‘Ik ben erg geïnteresseerd in het boeddhisme’, vertelt Michel Foucault aan de leermeester die hem ontvangt in het zenklooster in Uenhhara (Japan), ‘maar dat is niet de reden dat ik gekomen ben. Het meest geïnteresseerd ben ik in de manier waarop er rondom een zentempel wordt geleefd, dat wil zeggen in de zenpraktijk, de oefeningen die worden gedaan, de regels die worden gevolgd.’ Zijn onderzoek naar de grenzen van de westerse kennis maken hem als vanzelf nieuwsgierig naar andere culturen en andere tradities.
Het mediteren zelf vindt Foucault erg moeilijk. Hij krijgt aanwijzingen hoe hij moet zitten, hoe hij moet ademhalen, maar voordat hij het enigszins onder de knie heeft, wordt hij uit zijn concentratie gehaald door een klokje dat het einde van de oefening aankondigt.
Meditatie is een techniek die van oudsher door vele denkers werd beoefend. Pythagoras en Plato mediteerden dagelijks en Schopenhauer was een groot bewonderaar van het boeddhisme. Maar er bestaat ook een meer westerse variant van de meditatie: het gedachte-experiment van Descartes beschreven in Meditaties over de eerste filosofie. Meditatie door inspanning, in plaats van meditatie door ontspanning, zoals René Gude verderop in dit nummer stelt.
Je terugtrekken uit de beslommeringen van alledag en je geest vrijmaken voor introspectie – dat is de essentie van beide vormen van meditatie: of je nu op zoek bent naar heldere ervaring of heldere kennis. Het ideale moment voor deze filosofische grote schoonmaak is natuurlijk de zomer. Daar kun je dan een heel jaar lang plezier van hebben.
