Home Tijd Geprikkeld

Geprikkeld

Door Stine Jensen op 26 maart 2021

Geprikkeld
Cover van 04-2021
04-2021 Filosofie magazine Lees het magazine

Dit artikel krijg je van ons cadeau

Wil je onbeperkt toegang tot de artikelen op Filosofie.nl? Je bent al abonnee vanaf €4,99 per maand. Sluit hier een abonnement af en je hebt direct toegang.

Tegelijkertijd overprikkeld en onderprikkeld zijn, zoiets is het al dagen. Snapt iemand wat ik bedoel?’ Schrijfster Susan Smit vat de tweede-golf-corona-gemoedstoestand van menigeen treffend in een tweet, ook die van mij. Over­prikkeling: mijn telefoon. Van een spelletje ruzie weer naar Twitter. Onderprikkeling: veel thuis. Overprikkeling: een middelbare school uitzoeken in Amsterdam. Alsof het een fulltime kantoorbaan betreft strooi ik appjes de deur uit met vragen die wijzen op de geest van een overprikkelde Netflix-vreter: ‘O ja, weet jij trouwens hoe het zit met de hoeveelheid drugs en dealers op dit schoolplein?’

Tijdens de eerste lockdown had ik beduidend minder last van de simultane over-onderprikkeling (de lockdown was dan ook intelligent). Ik kon me wentelen in het ‘lekker thuis’. Na (te) veel nadenken denk ik nu te weten wat het bepalende verschil is tussen lockdown I en lockdown II. De musea waren open! En hoe! Geen ellenlange rijen (want tijdslot), geen drommen mensen bij elkaar (want anderhalve meter), geen haast. Met en zonder dochter was ik onder meer te vinden in Museum Voorlinden, Neeltje Jans, LAM, het Stedelijk.

Chronos en Kairos zijn stuurloos op drift

Tijdens een van de museumbezoeken had ik een geweldige ervaring. In het kleine museum Kranenburgh in Bergen was er een thematische tentoonstelling getiteld Lucht. Alles was heel boeiend – Yoko Ono verkocht ampullen lucht uit een kauwgumballenmachine – maar toegegeven: het was allemaal vooral conceptueel geniaal, meer dan mooi. Totdat ik een zaal betrad en een groot vlak zag met een heel speciale kleur lichtblauw. Het was eerder een vreemd soort licht dan een echte kleur. Ik voelde me rustig, helemaal kalm. Het ernaar kijken gaf me een existentieel, kosmisch gevoel: de tijd stopte en dijde tegelijkertijd uit, ik loste op in het universum van licht, dat geen begin of einde had.

In haar prachtige bundel Ogenblik & eeuwigheid slaagt Joke Hermsen erin om dit soort bijzondere kunstervaringen, zoals ik die had bij het kijken naar Kleurenspectrum van Jan Andriesse, te duiden. Hermsen richt zich op kunstenaars die ‘ons bewustzijn van tijd aanscherpen door de tijd bewust te ontregelen, op te rollen, of tot stilstand te dwingen’, waardoor het momentum van de ervaring een blijvend of ‘eeuwig’ karakter verkrijgt. De ervaring van deze kwalitatieve tijd (kairos) dwingt ons om het gevoel van tijdgebrek dat altijd gepaard gaat met de kwantitatieve kloktijd (chronos) te overdenken en het roer om te gooien. De kunst wordt een plek van gebed en meditatie.

Chronos en Kairos zijn in de tweede lockdown stuurloos op drift, en dat maakt ons overprikkeld en onderprikkeld tegelijkertijd. Ik verlang terug naar het licht dat ik zag, naar het museum, de plek die de twee weer in evenwicht kan brengen.