In een socratisch gesprek zoek je naar een idee. Maar wat is dat precies? En wat gebeurt er als je een idee vindt?
Neem dit voorbeeld. Ik voerde een socratisch gesprek in de zorg. Het thema was leiderschap, de casus zoals altijd een complex verhaal, dit keer over moeizame arbeidsverhoudingen in een afdeling. Er bestond oud zeer, rivaliteit, enkele medewerkers die zich in het verleden gepasseerd hadden gevoeld. De casusgever, zelf leider van de afdeling, spitste het verhaal toe op een functioneringsgesprek dat hij met een van de dwarsliggers had gevoerd. In zijn ogen was het een goed, opbouwend gesprek geweest. Maar ’s avonds kreeg hij een mailtje van zijn medewerker dat die het niettemin onplezierig had gevonden. Ze had te weinig waardering van hem gekregen. Dat was de casusgever in het verkeerde keelgat geschoten. Het hing hem de keel uit dat hij zich steeds weer moest bezighouden met mensen die hun hakken in het zand zetten. Hoe moest je met zo’n probleem omgaan? Wat was goed leiderschap hier?
Liefde is geen soft gedoe, maar vergt dagelijkse scholing
We verkenden de details van het verhaal, de geschiedenis, de persoonlijke verhoudingen, de ambities van de casusgever. Plus de verschillende perspectieven op de zaak, en de mogelijke wijzen van aanpak. Het was een lastige, delicate kwestie. Duidelijk was wel dat je in de schoenen van de casusgever de situatie moest aanvatten en in de juiste richting sturen. Maar hoe dan precies?
Iedereen ging na hoe hij zelf met de casus zou omgaan en waarom. Het leverde, zoals gebruikelijk, veelsoortige perspectieven op. Wat was nu de kern van de kwestie, de essentie van leiderschap in dit voorbeeld? Waar ging het nu wezenlijk om? Ik herinner me dat op enig moment een vrouw, zei: ‘Het gaat om erkennen van pijn en opvoeden in liefde.’ Haar antwoord maakte indruk op de groep, de zin bleef hangen in het gesprek. Enerzijds schiepen haar woorden ruimte, een uitweg uit het verontwaardigde perspectief. Anderzijds maakten ze duidelijk dat liefde geen soft gedoe is, maar dagelijkse scholing vergt, van houding, denken en gevoel.
Denklab: hoe ontwikkel je een idee?
Ik herinner me dit voorval zo scherp, omdat ik me als gespreksleider niet kon onttrekken aan de indruk dat ze een glimp had opgevangen van een idee. Ze doorbrak het gewone strategische denken. Ze verwoordde een inzicht dat haar merkbaar optilde naar een ander niveau van reflectie. Een idee is een vorm van zien, een doorzien van de situatie en tegelijk van jezelf. Het komt niet alleen uit je hoofd, maar ook uit je hart. Het is een innerlijk weten, de herkenning van een persoonlijke waarheid. En het houdt zowel een appel in als een bevrijding. Een idee beschouwen is kijken naar dat inzicht, naar wat het inhoudt en wat het met je doet. Pas als je dat kunt ‘raak je aan de kern van het leven en wordt daardoor vervuld’, zegt Socrates.
Maar wie kan dat? En wie neemt de tijd om zo met anderen na te denken?
