Home Bert Keizer: Spaghetti

Bert Keizer: Spaghetti

Door Bert Keizer op 01 maart 2016

Cover van 03-2016
03-2016 Filosofie magazine Lees het magazine

Filosofie kan niet zonder dagelijks leven, maar dagelijks leven redt het wel zonder filosofie. Daarom doen we eerst dagelijks leven.

Laatst hoorde ik dat het voorwiel van een fiets een grotere afstand aflegt dan het achterwiel. En dat een dispuut tussen twee theologen lijkt op twee kale mannen die om een kam vechten. En dat Frank Sinatra in 1967 zijn autoradio in mekaar trapte toen hij op drie achtereenvolgende stations ‘Light My Fire’ van The Doors te horen kreeg. Weet u hoe kannibalen elkaar beledigden op Paaseiland? ‘Het vlees van je moeder zit tussen mijn tanden.’ Ten slotte vertelde collega Z. uit Noord-Afrika dat hij vergeefs solliciteerde bij een homo-arts voor een opleidingsplaats. Z. dacht: die man weet wat discriminatie is, die neemt mij aan. Maar hij kreeg te horen: ‘Een gastarbeider als arts in mijn praktijk? Dat gaat me patiënten kosten.’

Genoeg dagelijks leven? Dan gaan we voor filosofie dit keer naar Kant, en wel naar een heel specifiek radertje in de bewerkelijke machinerie van zijn wereldbeeld. Kant beschouwde de relatie tussen mens en wereld als die tussen een rooster en de vormeloze pasta die daardoorheen geperst wordt. De gedaante die de pasta aanneemt als die eenmaal door het rooster is geperst zegt niets over de vorm van de pasta aan de andere kant. Het komt binnen als spaghetti of tagliatelle of macaroni, maar je weet niet hoe deze vormen er aan de andere kant uitzagen. De indrukken die we van de wereld krijgen bereiken ons via het rooster van waarnemen en denken. Dat wil zeggen dat hun ware, hun onbewerkte, hun niet door onze verdraaiing aangetaste gedaante voor ons verborgen blijft: het Ding an sich krijg je nooit te zien. Vergelijk het met het dragen van een blauwe bril: alles is dan onvermijdelijk blauw. Zo dragen we een ruimte-tijd-bril en uit deze twee begrippen leidt Kant nog een aantal andere ‘brileigenschappen’ af, waaronder ook causaliteit.

Nu stapt Russell het veld op en zegt: causaliteit enz. is alleen van toepassing op zaken die wij ervaren – aan onze kant van het rooster dus. Het Ding an sich bevindt zich aan de andere kant en kan dus niet in een oorzakelijke relatie staan tot wat wij ervaren. Maar waar komen onze ervaringen dan vandaan? Nou, niet van het nu absurd geworden Ding an sich.

Er wordt heel wat heen en weer gedribbeld voor Kants monumentale Kritik der reinen Vernunft, maar Russell klimt aan de achterkant door een wc-raampje naar binnen, verwijdert één loszittend schroefje en het hele ding zakt geruisloos ineen. In het dagelijks leven verandert vervolgens niets, maar toch had ik dit niet willen missen.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Filosofie.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste verhalen over filosofie. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.