Spelen
Kinderen spelen meer dan volwassenen. En zelfs als volwassenen spelen, spelen ze anders dan kinderen, waardoor ze er volgens de Franse denker Gilles Deleuze minder plezier aan beleven. Wat kunnen we leren van het kinderspel? In een perfect spel zijn er volgens Deleuze geen echte spelregels; het bestaat alleen uit mogelijkheden. Dit zie je vaak bij kinderen: het spel wordt verzonnen terwijl het gespeeld wordt, de regels liggen niet van tevoren vast. Ook trekken ze zich van eerder bedachte regels vaak niet zoveel aan. Hij denkt dat volwassenen het lastig vinden om om te gaan met deze vormeloosheid. Volwassen hechten volgens Deleuze ook te veel waarde aan winnen. Want waar winnaars zijn, zijn ook verliezers, terwijl bij een spel juist iedereen winnaar zou moeten zijn; het moet iets zijn wat je samen creëert en waar alle deelnemers plezier aan beleven. Speel dus eens als een kind, zonder te veel te hechten aan de spelregels of aan de winst.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Verwondering
De kinderlijke blik is vol verwondering omdat kinderen zoveel dingen voor de eerste keer ervaren en deze dingen voor hen nog niet vanzelfsprekend zijn. Daarom stellen ze vaak verrassende vragen, die bij ons niet snel zouden opkomen. In de filosofie is verwondering altijd een sleutelwoord geweest. ‘Verwondering is het enige begin van de filosofie’, zei Socrates al. Verwondering is belangrijk voor de filosofie omdat ze vragen oproept. Als je je verwondert neem je dingen niet langer als vanzelfsprekend aan, maar bevraag je het hoe en het waarom ervan. Voor ons is de wereld vanzelfsprekender en daardoor komt de verwondering niet vanzelf bij ons op: we moeten ons erin oefenen. Dit kan door stil te staan bij alledaagse dingen en ze te bevragen: hoe kan het dat treinen rijden, en waarom dragen eigenlijk alleen vrouwen rokken en mannen niet?
Opnieuw beginnen
Kinderen beginnen pas net aan hun leven. Ze hebben ogenschijnlijk nog oneindige mogelijkheden: hun pad ligt nog niet vast. Als volwassenen denken we soms dat we het vermogen om opnieuw te beginnen zijn verloren, maar de Duitse denker Hannah Arendt wijst erop dat dit helemaal niet kan. Ze spreekt over de nataliteit van de mens: mensen scheppen zichzelf, elkaar en de wereld telkens weer opnieuw. Arendt laat zien dat dit herscheppen telkens weer een nieuw begin is, waarbij we de mogelijkheid hebben om de oude wereld niet opnieuw te scheppen, maar een nieuwe wereld te creëren. Zo roept zij de vraag op: wat zou u doen als u met een schone lei kon beginnen?
Gek doen
Kinderen hebben vaak geen weet van de ongeschreven sociale regels. Door de onbevangen en onbedoeld grappige opmerkingen van kinderen worden we soms met onze neus op de waanzin van de wereld en van onszelf gedrukt. Kinderen laten ons ook zien dat we onszelf niet al te serieus moeten nemen. Met hun opmerkingen treden kinderen dus soms op als een nar, die een belangrijke figuur is in de filosofie. De nar daagt het centrale gezag en de officiële waarheid uit. Door Erasmus wordt de nar geprezen als degene die de gekkigheid in de wereld aan de kaak kan stellen, juist door gek te doen. Daarom is het goed om de opmerkingen van kinderen, en juist de onzinnige en de gekke, soms wat serieuzer nemen.
Authenticiteit
Kinderen worden vaak als authentiek en vrij gezien, ook in de filosofie. Voor Nietzsche is het kind het beeld van de ultieme vrije geest, die los is van invloeden van de samenleving. In een passage van Zo sprak Zarathoestra voert Nietzsche drie figuren op: de kameel, de leeuw en het kind. De kameel staat voor de gebonden geest. Deze draagt alle last mee die zijn omgeving op zijn rug heeft gestapeld. De leeuw staat voor de rebel. Hij is niet echt vrij, omdat hij zich gedwongen voelt om in opstand te komen tegen de heersende normen. Het kind is voor Nietzsche de ultieme vrije geest. Het kind voelt zich namelijk niet gebonden aan maatschappelijke normen en voelt dus ook niet de noodzaak zich ertegen te verzetten. Als volwassenen kennen we de effecten van groepsdruk maar al te goed. Maar nog vaker hebben we helemaal niet door dat we dingen doen vanwege de goedkeuring of afkeuring van onze omgeving. Wat zou u doen als niemand u om uw gedrag zou prijzen of bekritiseren?
Vervelen
Als u kinderen hebt, hebben ze zich deze zomervakantie ongetwijfeld ook verveeld. Volgens sommige filosofen zijn volwassenen juist de kunst van het vervelen verleerd. De Duitse filosoof Wilhelm Schmid stelt dat verveling onmisbaar is voor inspiratie. Omdat je hoofd tijdens de verveling leeg is kunnen er allerlei onverwachte dingen in stromen. Om dit proces toe te laten moeten we de leegte van de verveling niet te snel willen opvullen met allerlei andere zaken. Joke Hermsen doet een vergelijkbare oproep: alleen door ons te vervelen kunnen we genoeg afstand nemen van de alledaagsheid. Deze afstand is nodig voor reflectie op wie we zijn en wat we willen. Alleen door ons te vervelen kunnen we dus een individu worden dat eigen keuzes maakt.
