Patrisse Cullors is medeoprichter van Black Lives Matter. ‘Je kunt het afkeuren dat mensen elkaar pijn doen, maar zolang je er niets aan doet, ben je medeverantwoordelijk. Tolerant zijn is niet genoeg.’
Wat kan ik weten?
‘Mensen zouden moeten weten dat anti-zwart racisme niet alleen een fenomeen is dat zich voordoet in de Verenigde Staten, maar dat overal is. Het bestaat dus ook hier in Nederland en zelfs buiten witte contexten, in gemeenschappen waar niet-zwarte mensen van kleur de overhand hebben: in de Arabische wereld, de latinowereld, de Aziatische wereld. Het is letterlijk wereldomspannend. Dat blijkt alleen al uit zoiets alledaags als het schoonheidsideaal. Denk aan de bleekproducten voor je huid of de haar-straighten-apparaten die je overal kunt krijgen. Dat lijkt misschien onschuldig, toch is het dat niet. Het laat juist zien dat de afkeer van zwartheid diep zit. Die afkeer vormt de basis voor hoe individuen met elkaar omgaan, maar ook voor de wet en voor vele instituties: de scholen en universiteiten, het rechtssysteem, de gezondheidszorg.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Dit artikel op Filosofie.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste verhalen over filosofie. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand.
Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.
Zwarte mensen hebben de slechtste toegang tot onderwijs, zwarte mensen zijn oververtegenwoordigd in gevangenissen, zwarte mensen zijn extreem vaak het slachtoffer van politiegeweld, zwarte mensen hebben de slechtste gezondheid. In de VS vertonen zwarte vrouwen zelfs de hoogste scores als het gaat om ziekte- en sterftecijfers ter wereld. In sommige staten van de VS is de sterfte onder zwarte vrouwen hoger dan in Sub-Sahara Afrika. In een derdewereldland spreek je dan van een crisis, maar bij ons is het normaal. Mensen weten niet beter. Als ik erover begin, zijn ze verbaasd. Ze hadden geen idee. Zelfs zwarte mensen niet. Ze denken: ik had toevallig deze vervelende ervaring, en zien niet het structurele probleem. Maar we leven echt in een noodsituatie. Daarom moet deze kwestie nu eens in het centrum van de discussie komen te staan en niet als secundair probleem worden behandeld.’
Wat moet ik doen?
‘Witte mensen zijn bang voor hun leven, zwarte mensen zijn bang voor hun leven, iedereen is bang voor zijn leven. Als we de angst niet identificeren, dan hebben we ook geen oog voor de wortels van die angst en kunnen we die niet wegnemen. Daarbij moeten we niet naïef zijn. We moeten niet doen alsof we het verschil tussen zwart en wit niet zien. Het is onmogelijk te leven zonder te categoriseren. Dat doen wij mensen nu eenmaal om te overleven. Dat is niet erg. Waar het om gaat is dat we leren leven zonder onderwerping. Dat gaat niet zonder slag of stoot. Daarom begrijp ik de weerstand van witte mensen wel. Ze moeten omgaan met de realiteit dat zwarte mensen nu een stem geven aan de issues die belangrijk voor hen zijn. De bestaande machtsverhoudingen zullen moeten veranderen. Als jij geprivilegieerd bent en daardoor machtiger, is het niet leuk om die voordelen te moeten opgeven.
Verder kan ik me ook voorstellen dat mensen hier bang zijn dat de kwesties van de VS op Nederland gedrukt worden. Het is inderdaad belangrijk in te zien dat Nederland zijn eigen geschiedenis van kolonialisme en zijn eigen vormen van anti-zwart racisme kent. Daarom is het eerste wat je moet doen eerlijk zijn. Heb een eerlijk debat met elkaar over hoe racisme zich voordoet. Vervolgens moet je innovatieve oplossingen zoeken. Die zijn er in overvloed. Maar die moeten jullie zelf uitvinden. Wat wij in de VS doen, zou hier weleens niet kunnen werken. Daarbij: tolerant zijn is niet genoeg. Je moet er echt iets aan doen. Je kunt het afkeuren dat mensen elkaar pijn doen, maar zolang je er niets aan doet, ben je medeverantwoordelijk. Iets doen kan trouwens ook betekenen dat je een stap opzij doet, zodat iemand die gemarginaliseerd is – vrouwen, zwarten, homo’s – meer macht kan krijgen.’
Wat mag ik hopen?
‘Ik hoop dat witte en zwarte mensen Black Lives Matter aangrijpen als een kans om nu eens eerlijk en open te zijn over racisme. Ik hoop dat daar verandering uit voortkomt, zodat zwarte mensen niet alleen ter sprake komen als het gaat over hun dood, maar geëerd worden om het feit dat ze leven. Ik hoop dat zwarte mensen de mogelijkheid krijgen om in waardigheid en kracht te leven, zonder andere groepen te moeten dienen of op een andere manier ondergeschikt aan hen te zijn. En uiteindelijk zou het prachtig zijn als ons zwart-zijn geen punt meer is, als we niet meer altijd per se iets moeten met het feit dat we zwart zijn.’
Wat is de mens?
‘De mens is een wezen dat in staat is te veranderen. Duizend jaar geleden leefden we op een totaal andere manier dan nu. Onze identiteit staat niet vast, maar is een maatschappelijke en historische constructie. We kunnen zelfs biologisch evolueren en transformeren. Techniek speelt daarbij een grote rol. Die kan ons met elkaar in contact brengen. Heel belangrijk, want als groepen mensen zich afzonderen haalt dat het slechtste in hen naar boven. Daar waar mensen op een dagelijkse basis samen dingen doen – praten, eten, werken – is de kans groot dat het voor iedereen fijner leven is.’
Frank Meester
Filosoof, publicist, muzikant
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Ontvang elke woensdag een nieuwsbrief met het laatste filosofie nieuws, de beste artikelen van de week en af en toe een aanbieding.
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Uw aanmelding is helaas niet gelukt. Probeer het later nog eens.
