Vaak wordt de Afrikaanse filosofie Ubuntu geassocieerd met het gezegde: ‘ik ben omdat wij zijn.’ Dit laat zien dat wij verbonden zijn met andere mensen. Volgens Ubuntu besta je als individu eigenlijk niet zonder de ander, omdat je een onderdeel bent van een groter geheel. Op het evenement Ubuntu Filosofie zal Dorine van Norren, die onderzoek heeft gedaan naar deze Afrikaanse filosofie en als diplomaat heeft gewerkt voor het ministerie van Buitenlandse Zaken, een inleiding geven in Ubuntu.
Van Norren vertelt dat de momenten waarop ze aan de bewoners van de townships in Zuid-Afrika vroeg wat Ubuntu inhield, heel bijzonder waren. Zuid-Afrikanen beschouwen de Afrikaanse filosofie namelijk als de essentie van het leven. Onderlinge verbondenheid, onvoorwaardelijke steun en broederschap: dat is waar Ubuntu om draait. Het is een filosofie die leeft onder de mensen en die onder andere in Zuid-Afrika grote invloed heeft gehad op het nationale beleid.
‘In het Westen denken wij heel individualistisch en worden wij getraind om het beste uit onszelf te halen,’ vertelt Van Norren. ‘Maar dit heeft ook een keerzijde. Wij benadrukken onze rechten maar hebben het weinig over mensenplichten naar elkaar toe, terwijl dit in Afrika juist centraal staat. In de Westerse samenleving leggen wij zo de nadruk op vrijheid dat we de andere kant van de medaille wel eens vergeten.’
Mee met de flow
Ubuntu heeft ook met spontaniteit te maken, legt Van Norren uit. In de tijd dat ze in Zuid-Afrika verbleef, viel het haar op dat iedereen altijd voor haar klaarstond. Ze was overal welkom en mensen zeiden nooit dat ze geen tijd voor haar hadden. ‘Het idee van tijd en op tijd zijn heeft een ander begrip in Zuid-Afrika. Mensen leven daar meer in de tijd. Ze gaan mee met de flow van het leven. Dat heb ik geleerd in Zuid-Afrika: het is niet essentieel dat jij je afspraken precies nakomt, maar het gaat erom dat je de flow van het leven kunt vasthouden en er op die manier voor mensen kunt zijn.’
Ook over de omgang met de aarde heeft Ubuntu ideeën die ons kunnen inspireren. In het Westen staat het menselijk welzijn voorop; het dierlijke en natuurlijke welzijn komt pas daarna. In Ubuntu is die hiërarchie afwezig. Wij zijn volgens Ubuntu immers onderdeel van het hele systeem. Wij staan er niet boven. Als het slecht gaat met de natuur, gaat het slecht met ons.
Meer weten over Ubuntu? Kom naar het Ubuntu Filosofie evenement op 20 januari 2018 in TivoliVredenburg.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
