De man van filosoof Jannah Loontjens heeft zowel een Brits als een Soedanees paspoort en woonde tijdens zijn leven in verschillende landen. Ook Loontjens werd niet in Nederland geboren. Beiden werden ze geconfronteerd met de cultuur van ‘wij’ tegen ‘zij’.
In de jaren ’90 volgde Loontjens een college van filosoof Jacques Derrida, waarin hij de vraag stelde: wie bedoelen we als we ‘wij’ zeggen?
Volgens Derrida ligt het denken in tegenstellingen, zoals westers-niet-westers, links-rechts, man-vrouw, wit-zwart, in het Europese denken verankerd. Vaak gaat dit binaire denken gepaard met een hiërarchische indeling: het ene deel van de tegenstelling wordt als het betere of hogere ervaren. Derrida wilde hier een ander denken tegenoverstellen, een denken dat open zou staan voor andere mogelijkheden en dat zichzelf niet altijd direct hoefde te herkennen in oude zekerheden. Kortom, een denken dat onzekerheid als een vruchtbaar principe zou omarmen.
Maar volgens Loontjens neemt de cultuur van ‘wij’ tegen ‘zij’ alleen maar toe:
Het wereldwijd toenemende nationalisme, Brexit, Trump, en in ons eigen land Wilders en Baudet, de verhitte ruzies over Zwarte Piet en over het wel of niet mogen beschikken over twee paspoorten, wijzen op angst voor verandering. De hoop die Derrida in zijn colleges uitsprak – dat nationale identiteit plaats zou maken voor een wereldser, kosmopolitischer gedachtegoed, waarin identiteit niet aan je geboortegrond gekoppeld hoefde te zijn – lijkt nu ijdeler dan ooit.
Het is dan ook niet voor niets dat de man van Loontjens zich zorgen maakt over zijn paspoorten. Wordt hij met de Brexit in zijn reisvrijheid beperkt?
Dit artikel is exclusief voor abonnees
