Wetenschappers wijzen graag verschillen aan tussen mannen en vrouwen. Maar deugen die onderzoeken wel? Wetenschapsjournalist Angela Saini legt de foute aannames en verborgen vooroordelen bloot.
Wat kan ik weten?
‘Sinds lang komen wetenschappers zo af en toe weer eens met een zogenaamd bewijs voor een of ander fundamenteel verschil tussen de man en de vrouw. En op grond van dat verschil wordt vervolgens beweerd dat het goed is dat mannen en vrouwen een specifieke rol vervullen in de maatschappij. Het ergste is dat de media dan vaak ook nog eens veel aandacht geven aan dergelijke onderzoeksresultaten. Op de een of andere manier vinden we dat verschil heel belangrijk. Charles Darwin meende dat vrouwen inferieur zijn aan mannen. Hij zag dat verschil overal in de natuur. Mannetjes zouden zich door de strijd om aandacht van vrouwtjes verder hebben ontwikkeld. Denk maar aan de staart van de mannetjespauw. Alleen was het bij de mens niet zijn staart, maar zijn brein dat uitzonderlijke proporties aannam. Een duidelijk bewijs hiervoor, zo meende evolutiebioloog en vriend van Darwin George Romanes, was het feit dat het mannelijke brein gemiddeld 140 gram zwaarder is. Dit argument werd indertijd al weerlegd door feminist en schrijver Helen Hamilton Gardener. Het gehele vrouwelijke lichaam is gemiddeld ook lichter dan dat van mannen en bij intelligentie gaat het volgens haar vooral om de verhouding tussen lichaamsgewicht en hersengewicht. Want als dat niet zo was, merkte ze op, “zou een olifant vele malen intelligenter zijn dan wij”. Een walvis zou een genie zijn.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Recentelijk steekt het neuroseksisme weer de kop op. Sommige neurologen beweren dat de bedrading van mannelijke en vrouwelijke hersenen wezenlijk verschilt. Ook dat is maar zeer de vraag. Het meeste onderzoek wijst uit dat er wellicht piepkleine verschillen bestaan, maar wat ze vooral laten zien is dat alle hersenen anders zijn en dat de onderlinge verschillen tussen hersenen van mensen van hetzelfde geslacht vaak veel groter zijn. Telkens blijkt weer dat de enorme verschillen in gedrag die er in het dagelijks leven tussen mannen en vrouwen bestaan, niet te rechtvaardigen zijn door de hooguit minieme lichamelijke verschillen die de wetenschap weet bloot te leggen.’
Tekst loopt door onder afbeelding
Fotografie: Rainer Niermann
Wat moet ik doen?
‘Ik heb mijn boek geschreven voor iedereen die zich, net als ik, zo af en toe geconfronteerd ziet met een bozig iemand die beweert dat vrouwen toch echt minderwaardig zijn ten opzichte van mannen. In mijn boek vind je namelijk allemaal harde feiten waarmee je deze vervelende mensen om de oren kunt slaan. Tegelijkertijd doet de vraag of mannen en vrouwen wezenlijk van elkaar verschillen er eigenlijk helemaal niet toe. Alle mensen moeten gelijk behandeld worden en de ontdekking van een of ander aangeboren onderscheid zou daar geen verandering in moeten brengen. Juist daarom vind ik het belangrijk om te laten zien dat wetenschappers hun stereotypen meenemen in hun onderzoek, met alle gevolgen van dien voor de uitkomsten ervan, die vervolgens gebruikt worden om de emancipatie van de vrouw tegen te gaan. Het vervelende is dat de onderzoeken die géén verschil laten zien veel minder aandacht krijgen. Vrouwen zouden minder goed kunnen inparkeren, beter kunnen multitasken (of zich minder goed op één ding kunnen concentreren), geschikter zijn om te zorgen, slechter in wiskunde enzovoort. Maar al het bewijs voor deze veronderstellingen blijkt telkens weer dubieus.’
Wat mag ik hopen?
‘In de eerste plaats hoop ik dat vrouwen zich krachtiger gaan voelen door mijn boek. En het zou mooi zijn als mensen, zowel mannen als vrouwen, zich bewuster worden van hun eigen vooroordelen. Dat is echt heel belangrijk. Het probleem van de stereotypen in ons hoofd is namelijk dat je er heel moeilijk vanaf komt. Ze houden zichzelf in stand doordat we ertoe neigen nieuwe informatie toch weer te categoriseren op grond van ons bestaande begrippenkader. Kleine kinderen weten zich de dominante opvattingen over mannen en vrouwen al snel eigen te maken. Ik probeer mijn zoon er niet mee te infecteren, maar dat is vrijwel onmogelijk; hij wordt er overal mee geconfronteerd. Laatst kwam hij van school en vertelde hij mij dat balletdansen echt iets voor meisjes is.’
Tekst loopt door onder afbeelding
Fotografie: Rainer Niermann
Wat is de mens?
‘De klassieke rolverdeling – vrouw thuis, man aan het werk – is niet altijd zo geweest. Antropologen hebben volkeren beschreven waarbinnen mannen vooral de zorg voor de kinderen op zich namen. Als je daarover nadenkt, geeft dat een belangrijk inzicht over de mens. De mens is een cultureel wezen dat op verschillende manieren kan leven, afhankelijk van zijn culturele traditie. Die cultuur kan dus ook veranderd worden. Wij mensen hoeven ons niet neer te leggen bij de bestaande rollen.’
