Home Voorwoord: Grote geest

Voorwoord: Grote geest

Door Leon Heuts op 24 september 2015

Cover van 10-2015
10-2015 Filosofie magazine Lees het magazine
Onder het plaveisel ligt het strand, luidt een gevleugelde uitspraak eind jaren zestig. Het beeld drukt iets bijzonders uit: wij kunnen breken met de status quo. Wij kijken onder het veelbetreden plaveisel en komen tot onverwachte inzichten. Denk aan de wetenschapper die buiten het bestaande paradigma stapt, wat ons onder meer de evolutie- en relativiteitstheorie opleverde. Of de kunstenaar die een nieuwe beeldtaal introduceert. De burger die in verzet komt. 
 
Het bijzondere is dat al deze revoluties beginnen bij onze geest. We verbeelden ons dat het anders kan, en vervolgens handelen we daarnaar. Maar wat is die geest? Volgens een aantal neurowetenschappers is de geest slechts het brein, en zijn ook alle revoluties terug te voeren tot de materiële wereld van oorzaak en gevolg. Tot op zekere hoogte is dat waar; iedere andere conclusie levert ons uit aan occultisme. Maar ook al is elke gedachte of idee het gevolg van botsende neuronen, dan nog zegt dat niks over wat die voor ons betekenen. We kunnen liefde reduceren tot causaal op elkaar inwerkende stofjes, maar dat zegt bitter weinig over wat we ervaren als ze ons overvalt. 
 
Dat is meer dan alleen een academische discussie. Het model van oorzaak en gevolg is immers ver buiten zijn wetenschappelijke oevers getreden. De retorische, politieke vertaling luidt bijvoorbeeld: ‘Er is geen alternatief’. Politiek is uitvoering. 
 
Wij brengen een ode aan de geest, aan de verbeelding en de creativiteit. We organiseren op 7 november een evenement in de Westerkerk, het hart van het zeventiende-eeuwse Amsterdam, de stad waar vrijdenkers de ruimte kregen hun verrassende ideeën op papier te zetten. Hoofdgast is de Amerikaanse historicus Russell Shorto, die vertelt hoe juist het vrije denken het belangrijkste exportproduct van Nederland was. U leest een interview met hem in dit nummer. Verder een gesprek met schrijver en psychiater Irvin Yalom, die zegt dat de geest ons in staat stelt om de ander toe te laten tot onszelf. Dat is liefde, aldus Yalom. Zonder geest, geen liefde.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Filosofie.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste verhalen over filosofie. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.