Het is een dooddoener, maar idealisme is een gevaarlijk dingetje. Idealisme inspireert burgerrechtenbewegingen om te strijden voor een betere samenleving. Daarentegen was ook Hitler een idealist – alleen was er in zijn krankzinnige utopie geen ruimte voor Joden.
Dit nummer gaat over verbeelding, en zonder verbeelding geen idealisme. Maar hoe onderscheid je goede van slechte verbeelding? Populisten verbeelden zich te spreken namens het volk. Wat is daar mis mee? Als een groot deel van de bevolking zich niet langer gerepresenteerd voelt door ‘de politiek’, dan is dat een probleem.
Maar volgens de Franse filosoof Claude Lefort is het gevaarlijke aan de populistische verbeelding de suggestie dat je met één stem, of één leider, dit probleem zou kunnen oplossen. Populisten suggereren dat het volk één is, maar dat deze eenheid wordt tegengewerkt door malicieuze krachten. Zoals daar zijn: rechters, media, minderheden, elite et cetera. Het enige dat moet gebeuren, is deze krachten het zwijgen opleggen, en het volk zal verenigd zijn.
Maar in werkelijkheid is er natuurlijk niet zoiets als ‘één’ volk. De verdeeldheid is eigen aan mens-zijn. We moeten leren leven met verschillen. En toch. Betekent dit dat we met die verschillen ook elke hoop op verbinding moeten opgeven? Ik mag hopen van niet. Er zijn idealen die het beslist waard zijn om voor te strijden; goed onderwijs, zorg, een schoon milieu, et cetera.
Misschien dat ‘goed’ idealisme begint bij het inzicht dat een betere toekomst niet het uitschakelen van een paar kwade krachten impliceert, maar hard werken – voor ons allemaal. Zoals ook Barack Obama zijn presidentschap afsloot met dezelfde boodschap als waarmee hij begon: I’m still asking you to believe. Not in my ability to bring about change, but in yours. Dat is de kern van echte verbondenheid: niet het geloof dat we zelf niks hoeven te doen, maar het geloof dat we ook zelf betere mensen kunnen worden.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
