Home Stine Jensen: Twan-vloek

Stine Jensen: Twan-vloek

Door Stine Jensen op 26 november 2018

Stine Jensen: Twan-vloek
Cover van 12-2018
12-2018 Filosofie magazine Lees het magazine

Mijn aandacht werd getrokken door atypisch Twitter-commentaar op Twan Huys. ‘#EHS is echt maar wordt veroorzaakt #nocebo effect. Niet door straling maar door angst voor straling’, en: ‘Het probleem is dat Twan Huys dit nocebo-effect aanwakkert!’

Huys besteedde in RTL Late Night aandacht aan een documentaire over EHS. EHS is elektronische hypersensitiviteit, oftewel gevoeligheid voor straling, zoals wifi. Voor EHS is geen wetenschappelijk bewijs, maar dat wil niet zeggen dat de ziekte ‘niet echt’ is. Het nocebo-effect is het omgekeerde van het placebo-effect. Als je negatieve verwachtingen hebt over de effecten van iets op je gezondheid, dan kun je ook echt klachten krijgen. Het nocebo-effect is nog niet goed onderzocht door de wetenschap, want het is ethisch gezien een heikele kwestie om mensen zieker te maken.

Het meest informatieve en onderhoudende boek dat ik ken over het placebo-effect heet Suggestible You. The Curious Science of Your Brain’s Ability to Deceive, Transform and Heal (2016). Daarin onderzoekt wetenschapsjournalist Erik Vance het nocebo-effect. Hij huurt een Mexicaanse geneesheer in die met groot spektakel – er komen doodshoofden en veren aan te pas – een vloek over hem afroept. Eerst merkt hij niks. En dan gebeurt er iets. Het begint klein: een elektrische tandenborstel doet het niet, zonder redelijke verklaring. En het wordt steeds erger als zijn zwangere vrouw plotseling wordt opgenomen in het ziekenhuis. Vance wordt nerveus: is de vloek gaan werken? Omdat hij de kracht van nocebo kent, gaat hij terug naar de Mexicaanse geneesheer om de vloek officieel te laten stoppen. Zowel bij placebo als bij nocebo is de kracht van verhalen cruciaal. De informatie die je meekrijgt (‘Dit gaat even pijn doen’), het wittejasseneffect (‘Die gaan mij beter maken’), geuren (ontsmettingsmiddel) en bovenal je verwachtingen (‘Dit werkt altijd!’): Vance noemt dit geheel ‘the theatre of medicine’.

Terug naar Twan. De media-aandacht voor EHS zal ongetwijfeld angst oproepen en daarom ook EHS kunnen aanwakkeren. Maar het gaat te ver om Twan Huys meer voorvallen van de ziekte in de schoenen te schuiven. Hij reageerde bij uitstek neutraal, zónder angst- en effectbejag op #EHS. De suggestie van placebo-expert Andrea Evers om in het programma zelf aandacht aan nocebo te besteden is een goeie. ‘Negatieve verwachtingen in de media kunnen immers heel wat klachten en ziekten veroorzaken’, twitterde zij. Als iemand dat kan beamen, is het Twan Huys wel. Die heeft flink te lijden gehad onder wat ik het media-nocebo-effect (‘Dit programma werkt niet!’) zou willen noemen. Ik stel dan ook voor om samen met Evers een Mexicaanse geneesheer uit te nodigen die met veel doodshoofden en veren de Twan-vloek opheft.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Filosofie.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste verhalen over filosofie. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.