Stelling: De media zijn de kunst van het zwijgen verleerd

Politiek filosoof en schrijver
Het begrip ‘media’ is zo ruim dat zowat elke uitspraak erover kort door de bocht is. Het is populair om te beweren dat ‘dé media’ schuld hebben aan dit of dat maatschappelijk fenomeen door te veel aandacht te schenken aan negatief, controversieel nieuws en te weinig aan wat goed gaat. Zo zou het beweerde teveel aan aandacht voor moslimterroristen bijdragen tot negatieve stereotypes over islam en moslims. Het is echter problematisch om de burger louter als passieve, kritiekloze consument te zien, wiens geest een blanco blad is dat dan volgepend wordt door sociale, alternatieve en traditionele media. Je kunt erover klagen dat media te veel aandacht aan bepaalde fenomenen besteden. Veel zaken die echt belangrijk zijn, krijgen te weinig aandacht. Hoe zou het nog zijn met de kinderen in Jemen? Of met de mensen die in vluchtelingenkampen als Shatila leven? Maar de media leveren diensten waar wij om vragen. Als we het beschuldigende vingertje naar de media heffen, wijst die vinger eigenlijk naar onszelf.

Emeritus hoogleraar ethiek
De stelling is fout: voor de media is spreken zilver en schrijven goud. De media zijn wel de laatsten die moeten zwijgen. Zij moeten spreken en schrijven, zowel over dat waarvan ‘men’ de mond vol heeft alsook en vooral over dat wat anderen verzwijgen. Kritische media zijn onze enige redding tegen de dictatuur. Ook een democratische politiek, die ervoor moet zorgen dat de macht bij het volk blijft, kan niet zonder de media, zoals keer op keer wordt bewezen. De media zwijgen alleen als hun het zwijgen wordt opgelegd door machten die er belang bij hebben dat dingen niet opgemerkt worden. Een tegenwerping ligt voor de hand: veel media zijn helemaal niet kritisch, ze zijn slechts uit op kijkcijfers en reclame-inkomsten, en dus op sensatiebelust. Dat klopt, maar wat kun je doen om te voorkomen dat mensen zich daardoor laten leiden? Hen informeren over wat zulke media verzwijgen! En wie doen dat?

Promovendus techniekfilosofie
Onze wereld is door komst van nieuwe media gekrompen en ingedikt. We horen over de mislukte perenteelt twee dorpen verderop even gemakkelijk als over die storm zevenduizend kilometer verder. Informatie-overload ligt op de loer. Er moet gefilterd worden. Deze taak eigenen de media zich toe, door een selectie te maken en ons zo een dagmenu voor te schotelen vol hapklare brokken. Fijn, dan hoeven we dit zelf niet te doen – en dat kunnen we ook niet. Maar dat betekent wel dat de media bepalen hoe de wereld – in de vorm van een filterbubbel – aan ons verschijnt. De filterinstellingen liggen in hun handen. De media bepalen of en hoe groot iets in onze mediabubbel voorkomt – en dus hoe belangrijk iets lijkt in de wereld zoals die aan ons verschijnt. Media kunnen dingen ook verzwijgen. Dat is niet verstandig; de olifant in de kamer moet worden benoemd. Maar van een muis een olifant maken belemmert eveneens het zicht op de wereld.