'Vernedering' en 'respect' zijn concepten met een grote emotionele mobilisatiekracht. Ze sluiten naadloos aan bij de roep om erkenning van wat een individu of groep als zijn identiteit beschouwt. Dit maatschappelijk verschijnsel lijkt kenmerkend te zijn voor de laatmoderne tijd waarin wij leven. De traditionele emancipatiepolitiek van religieuze en politieke gezindten, die in ons land verbonden is met de opbouw en vestiging van de verzorgingsmaatschappij, heeft plaatsgemaakt voor wat Anthony Giddens de betrokkenheid bij 'levenspolitieke kwesties' heeft genoemd. Dit zijn maatschappelijke vraagstukken die te maken hebben met de risico's en gevaren van moderne technologie en globalisering, met de vormgeving van lichaam en cultuur, en met de erkenning van culturele en subculturele identiteit. Dit betekent niet dat mensen nu allemaal gelijk zijn geworden, of dat het rijk van de vrijheid is aangebroken, of dat de verzorgingssamenleving onomstreden is. Het betekent wel dat erkenning en respect - en de tegenpolen hiervan: miskenning en vernedering - heel belangrijk zijn geworden in de politiek.

Filosofen als Axel Honneth en Charles Taylor stellen dat de 'politiek van erkenning' al veel langer de motor van maatschappelijke veranderingen is. De arbeidersbeweging, het feminisme, de homobeweging, de strijd tegen koloniale onderdrukking; in al deze gevallen gaat het om erkenning en respect. Dit mag dan zo zijn, maar nieuw is toch dat politieke verlangens en ervaringen verwoord worden in het vocabulaire van 'erkenning van identiteit', en dat de overheid de belangrijkste aangesprokene is. De ervaring van vernedering en respectloze behandeling is waarschijnlijk zo oud als de mens zelf, maar in het publieke debat krijgen respect en erkenning pas de laatste jaren hoge prioriteit. Hieraan wordt bijgedragen door sociale bewegingen; door migrantengroepen die om respect voor hun cultuur vragen; Molukkers die zich vernederd voelen door de Nederlandse regering; andere repatrianten uit Nederlands-Indië, die begrip willen voor hun lijden in de Japanse kampen; de Nederlandse soldaten die moesten vechten in een vuile oorlog; de joden die de oorlog overleefden om te ontdekken dat ze niet welkom en vaak zelfs bestolen waren. A1 deze groepen vragen om erkenning en respect. Dat doen overigens ook revanchistische groepen zoals taxichauffeurs, semi-criminele organisaties als de Hells Angels, of religieuze fundamentalisten die de opvoering van controversiële toneelstukken zoals Aisja en de vrouwen van Medina onmogelijk maken. Op het breukvlak van de oude en de nieuwe eeuw zijn vraagstukken van respect en erkenning misschien wel de politieke kwesties bij uitstek geworden.

Hoewel velen zich vernederd en slachtoffer voelen en zoeken naar erkenning en respect, dreigt het gevaar dat politieke discussies hierover ontaarden in lippendienst en het doelloos verplaatsen van lucht. Van dit gevaar is Avishai Margalit zich bewust bij het schrijven van zijn in 1996 verschenen The Decent Society. Zijn fatsoenlijke samenleving is er niet een waar politieke correctheid tot kunst is verheven, of waar een premie staat op slachtofferschap. En het is zeker geen maatschappij van fatsoensrakkers. Het is een samenleving waarin geen instituties zijn die mensen vernederen. Wat bedoelt Margalit met vernedering? Waarom is het voorkomen van vernedering belangrijker dan het stimuleren van respect? Waarom zouden mensen zich vernederd voelen? Hoe verhoudt een fatsoenlijke samenleving zich tot een beschaafde en rechtvaardige? Deze vragen staan centraal in de politieke filosofie van Margalit.