‘Mijn been lag in een rare knik, onmiskenbaar gebroken’, vertelt René Gude, directeur van de Internationale School voor Wijsbegeerte en voormalig hoofdredacteur van Filosofie Magazine in het Kerstnummer van Vrij Nederland. ‘Daar hoefde ik niet over na te denken, dat kon ook niet. Directe impressies overrompelen volledig, die schakelen je denken uit. Dit was gewoon helse pijn. (…) Toen de oncoloog. Die kwam met een boodschap, met informatie: je hebt kanker. Dat is direct heel verontrustend, maar anders dan fysieke pijn. Een beenbreuk voel je in je botten. Kanker heb je van horen zeggen.’ René Gude, die botkanker heeft, laat in een indrukwekkend interview zien welke rol de filosofie speelt in zijn omgang met kanker.
In hetzelfde nummer een uitgebreid gesprek met schrijfster (en filosofe) Connie Palmen, over haar kroniek van de rouw, over de negatieve kritieken, en over het waarom van het boek. Palmen: ‘Het is een boek dat geschreven moest worden. […] Ik wilde dat passieve ondergaan van de pijn, neergesmeten als een vertrapt dier, beschrijven.’
Pijn is in de filosofie geen onbekend onderwerp, maar meestal gaat het dan over het vermijden van pijn. Maar het eigene aan veel pijn is juist dat deze onvermijdelijk is. Een fundamentelere kwestie is dan ook: wat betekent pijn voor ons? Kun je fysieke pijn, het breken van een been, vergelijken met meer mentale pijn, zoals verdriet? De Duitse filosoof Max Scheler, die onderscheid maakte tussen verschillende soorten pijn, constateerde dat fysieke pijn ‘individueert’ – jij voelt het alléén – terwijl geestelijke pijn voor anderen beter invoelbaar is: ‘im Schmerz vereint’. In grote lijnen is dat waar, denk ik, maar het punt van Palmen is juist dat de eerste periode van rouw zó hevig is, dat het eerder een fysiek lijden is dan geestelijk: ‘neergesmeten als een vertrapt dier’.
Tijd voor nader onderzoek. Op 6 maart staat een avond in het Amsterdamse debatcentrum De Nieuwe Liefde geheel in het teken van de betekenis van pijn, met onder meer Connie Palmen (meer info op: www.denieuweliefde.com).
Dit artikel is exclusief voor abonnees
