De jeugd leest te weinig, ouders lezen nooit, studenten lezen niks. Als er al een boek ter hand wordt genomen is het stuiverwerk, een damesroman, of – godbetert – Engelstalig.
Ook ik maak me zorgen om ontlezing. Maar de oplossing is denk ik niet om meer te lezen, maar minder. Minder, maar langer. Langzamer.
Close reading is wat uit de gratie geraakt ten bate van de politieke analyse van teksten, maar we hebben de klassieke exegese nodig. De twee sluiten elkaar trouwens niet uit – sterker nog: ze zijn van elkaar afhankelijk. Maar inmiddels zijn we vooral bedreven in politiek en minder in nauwkeurig lezen.
Even tussendoor… Meer prikkelende columns lezen uit Filosofie Magazine? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
In mijn lessen mag ik graag een oefening doen in slow reading: gezamenlijk een citaat ontrafelen, zodat het stapje voor stapje een hele wereld voor het voetlicht brengt. Bijvoorbeeld het cryptische motto van Nietzsche dat Peter-Paul Verbeek aanhaalt in De grens van de mens, bij een hoofdstuk over transhumanisme: ‘Tot nu toe schiepen alle wezens iets boven zichzelve uit; en wilt gij de ebbe van deze grote vloed zijn en liever nog tot het dier terugkeren dan de mens overwinnen?’
Ik daag u uit dat nogmaals te lezen, en dan nog eens en nog eens. Traag daagt de betekenis – de relatie tot het transhumanisme volgt later. Ook ik moet mezelf dwingen om langzaam te werk te gaan, en er is niets leukers dan dat te doen in een groep, waar het begrip zich als een opkomende zon over de gezichten spreidt.
Lees niet meer, maar langzamer
Het is ook een manier om toeval toe te laten in het lokaal. Laat iemand een citaat aandragen en kijk wat er gebeurt. Susan Sontag komt op tafel: ‘The modern style of interpretation excavates, and as it excavates, destroys.’ Ga er maar aan staan! Alleen al over de mogelijke vertalingen van excavate kun je een uur volpraten.
Misschien betekent dit alles ook dat schrijvers minder moeten schrijven. Er is sowieso te veel ‘content’ en daar komt nu de geautomatiseerde excretie van de taal-bots bij. Wat zij vooralsnog niet kunnen, is een uur doorbrengen met een enkele zin en daar, zonder er een woord aan te veranderen of toe te voegen, verlicht uit komen.
