Op 24 april 1788 keert de Duitse dichter en schrijver Johann Wolfgang von Goethe na een verblijf van anderhalf jaar in Italië terug naar Weimar. De reis per koets duurt bijna twee maanden. Hemelsbreed is de afstand 1300 kilometer, maar de weg is hobbelig en gevaarlijk; sneller reizen is niet mogelijk. Onderweg wordt vaak gestopt om rond te kijken en te schrijven. Op de ruim twintig dagen dat hij daadwerkelijk reist wordt naar schatting gemiddeld 60 kilometer per dag afgelegd.
Als Goethe nu had geleefd, zou hij de auto nemen om met 130 kilometer per uur binnen een dag thuis te zijn. Of hij nam het vliegtuig. Zelfs met een overstap in Madrid en Londen zou hij binnen 24 uur terug zijn.
In de achttiende eeuw is reizen een privilege van de rijken. Ouders sturen hun zonen op Bildungs-reis naar Italië, om proevend van de kunst en cultuur zichzelf te ontwikkelen. Ook Goethe hoopt als een ‘nieuw mens’ terug te keren. Voor de armen is dat niet weggelegd: zij sterven meestal in hun geboorteplaats zonder deze ooit te hebben verlaten.
Reizen is in de twee eeuwen die ons van Goethe scheiden sterk van karakter veranderd. Wij reizen sneller, vaker, korter, goedkoper en eerder voor het plezier dan voor de persoonlijke vorming. De postkoets legde in een week 500 kilometer af, wij kunnen in een week tweeënhalf keer de wereld rond vliegen. Anders dan Goethe reizen wij niet enkele keren in het leven, maar meerdere keren per jaar. Liever tien keer kort naar New York dan één keer in je leven een lang verblijf.
Omdat reizen goedkoper is geworden, kan straks vrijwel iedereen op vakantie. Dat is problematisch, want in diezelfde twee eeuwen is de wereldbevolking vernegenvoudigd, van 800 miljoen in de tijd van Goethe naar 7 miljard nu. Het aantal reiskilometers stijgt daarmee tot duizelingwekkende hoogte. Zullen de aarde en de mensheid dat overleven? Je kunt die vraag naast je neerleggen en doorreizen. ‘Na mij de zondvloed.’ Maar dan is het vrijwel zeker dat die zondvloed er ook komt.
Je kunt ook stoppen met reizen. Maar daarmee ontzeg je jezelf de kans om andere culturen te leren kennen. Een derde optie is om een ‘levensreisplan’ te maken, een plan waarin je schetst welke reizen je in je leven wilt maken en hoe je het verlangen naar persoonlijke Bildung of plezier in evenwicht kunt brengen met de belasting voor de omgeving. Dat kan ertoe leiden dat je besluit om slechts eens in de vijf jaar een vliegreis te maken om ergens langdurig te verblijven. Of dat je, in de schaduw van Goethe, beseft dat je in jouw leven genoeg hebt aan twee of drie langzame en langdurende reizen.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Dit artikel op Filosofie.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste verhalen over filosofie. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand.
Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.
