Toen in 1887 de plannen voor de Eiffeltoren werden bekendgemaakt, was er veel kritiek. Franse kunstenaars stelden in een petitie dat de toren lelijk en nutteloos was, een bouwwerk dat ze zelfs in de Verenigde Staten niet zouden willen. ‘De toren was het eerste monument dat van staal werd gemaakt,’ zegt Judith Wambacq, filosoof en docent aan de School of Arts in Gent en LUCA School of Arts in Brussel. ‘Dat het materiaal van machines en ingenieurs nu gebruikt werd voor een monument, riep weerstand op.’
De Eiffeltoren is een symbool van vooruitgang, volgens Wambacq, en niet alleen door het materiaal. ‘Het vernieuwende aan de toren is ook dat die van zichzelf nergens naar verwijst. Oorspronkelijk was de toren bedoeld als gedenkteken van de Franse Revolutie. Dat idee raakte echter ondergesneeuwd en nu is de Eiffeltoren een monument zonder eigen nut of doel. Roland Barthes noemt de Eiffeltoren le signifiant pur, de zuivere betekenaar, een leeg symbool waar iedereen zijn eigen betekenis in kan leggen. Niemand heeft ook ooit de rechten op de toren gehad – je kunt er vrij koffiemokken en T-shirts mee maken. De Eiffeltoren is een baken van de nieuwe tijd, van citymarketing en massatoerisme.
Tekst loopt door onder afbeelding

Bouten en balken
‘De schoonheid van de Eiffeltoren is allereerst een functionele schoonheid. Elke balk en elke bout is noodzakelijk voor de constructie; er zijn geen overbodige versieringen. Je ziet het maken erdoorheen schemeren.’
Doorzichtig
‘Anders dan bij andere torens kun je dwars door de Eiffeltoren heen kijken. Het is eigenlijk niet echt een gebouw, want de constructie sluit niets af.’
Even tussendoor… Meer lezen over filosofie? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Restaurant
‘De Franse schrijver Guy de Maupassant vond de Eiffeltoren zo lelijk dat hij vaak in het restaurant op de eerste verdieping ging zitten – de enige plek in Parijs waar je de toren niet ziet.’
Uitkijkplatform
‘De Eiffeltoren is een object dat waargenomen wordt én zelf kan waarnemen. De toren is zichtbaar vanuit heel Parijs, maar als je erop staat wordt het object zelf een blik op de stad.’