‘Ik zeg het gewoon zoals het is’

‘Ik zeg het gewoon zoals het is,’ kondigt mijn buurman aan, voordat hij vertelt dat de nieuwe bewoners hun tuin er ‘als een ramp’ bij laten liggen. Heel gewoon, heel ongedwongen, alsof hij objectieve tuinfeitjes rapporteert.

Maar wie dit zegt, geeft toch eigenlijk toe het de rest van de tijd níet te zeggen zoals het is? Het is een disclaimer: ‘Let op, nu ga ik even uit mijn beleefde-praatjes-modus.’ Is eerlijkheid dan een speciale functie die je bewust moet inschakelen? En wiens versie van ‘zoals het is’ bedoelen we? Die van jou? Die van mij? Die van een fictieve autoriteit, de tuintjespolitie? Bestaat er überhaupt zoiets als één objectieve waarheid waar we allemaal toegang toe hebben?

Als ik er zo over nadenk, is deze uitspraak vooral een elegante manier om jezelf boven anderen te plaatsen. Je claimt toegang tot een hogere waarheid waar de rest blijkbaar blind voor is. Alsof jij de enige bent die de werkelijkheid echt ziet, in tegenstelling tot de rest, de stumpers.

Wat zegt het eigenlijk over onze samenleving dat eerlijkheid zo zeldzaam is geworden dat we deze moeten aankondigen? Houden we ons de rest van de tijd aan een collectieve afspraak om vooral aardig te blijven?

En dan die andere laag: dient de mededeling niet vooral als vooraf-excuus? ‘Ik ga nu iets zeggen waar je je rot door voelt, maar als je er moeite mee hebt, is dat jouw probleem.’ Zouden mensen die écht eerlijk zijn niet gewoon zeggen wat ze vinden, zonder het aan te kondigen?