Toen ik vlak voor de Brexit met de kinderen in Engeland was, namen we als souvenir een wc-rol met euro-opdruk mee. Vooral de jongste (9 jaar) vond dit heel intrigerend en grappig. Voor hem voelt elke geldtransactie nog als een magische handeling. Een gevoel dat overigens bij mij ook meteen terugkomt zodra ik hem zijn spaarmuntjes op de toonbank van een speelgoedwinkel zie gooien in ruil voor een felbegeerd legopakket. Of als we monopoly spelen. ‘Ik voel me altijd zo machtig, als ik monopoly speel,’ zei hij laatst terwijl hij de papieren biljetten in zijn armen nam en knuffelde.
Ewald Simmel, de vroeg gestorven vader van de Duitse filosoof Georg Simmel (1858-1918) was de oprichter van de chocoladefabriek Sarotti, die nog altijd een grote speler is op de chocolademarkt. Al heeft dit feitje weinig van doen met het werk van zijn zoon de filosoof, ik vind het een leuk idee dat de vader van de schrijver van het befaamde Philosophie des Geldes (1900) een soort Willy Wonka moet zijn geweest met chocolade in gouden wikkels. En eigenlijk illustreert het weetje wel degelijk een belangwekkende menselijke aanleg die Simmel in zijn filosofische analyse van het geld blootlegt: we hebben de neiging om de waarde die slechts één schakel in een netwerk toekomt te projecteren op alle schakels in dit netwerk. ‘Het is bijvoorbeeld zo,’ schrijft Simmel, ‘dat alle leden van een familie deelnemen in de eer en het aanzien van één van hen, maar ook aan zijn neergang.’ Die kleine Georg, die komt er wel, dat is er één van Simmel, van het Sarotti-imperium.
Het is deze overdracht van waarde die de werking van geld in de eerste plaats mogelijk maakt, maar die er vervolgens ook voor zorgt dat geld zelf, nota bene alleen middel, zo’n begeerlijk doel wordt. ‘Nooit is een object dat zijn waarde uitsluitend dankt aan zijn bemiddelende kwaliteit en aan zijn omzetbaarheid in meer definitieve waarden, zo grondig en zonder enig voorbehoud uitgegroeid tot een psychologisch absolutum van de waarde.’
Zelfs op wc-papier werkt het. Terwijl de Tories hun spreekwoordelijke gat met de euro wilden afvegen steeg juist de waarde van de rol papier met eurobiljetten. Al twee jaar is het een pronkstuk op onze wc. We hopen alleen dat een gast het niet is zijn hoofd haalt om het papier ooit te gebruiken.
Zondegeld.
