Verschillende landen nemen uiteenlopende maatregelen om het coronavirus onder controle te krijgen. Ondanks deze onzekerheid hebben we volgens filosoof Daniel Cohnitz meer vertrouwen in experts dan ooit. Maar blijft dat ook zo?
Wat is de beste manier om de corona-pandemie te bestrijden? Volgens hoogleraar Theoretische Filosofie Daniel Cohnitz weten zelfs de experts dat op dit moment niet. ‘Het is onduidelijk wat nu de juiste oplossing is voor het probleem. We hebben bijvoorbeeld op dit moment geen behandeling of vaccin voor het virus.’ Mede door die onduidelijkheid voeren verschillende landen verschillend beleid om de verspreiding van het virus onder controle te krijgen. ‘Er is op dit geen duidelijke kennis over welke aanpak het beste helpt: de totale lockdown van landen als Italië en China of de mildere aanpak van Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Daarom kunnen mensen rationeel van mening verschillen over wat het beste beleid is.’
Deze meningsverschillen zijn volgens Cohnitz de voedingsbodem voor de grote hoeveelheid fake news en complottheorieën die er over corona de ronde doet: ‘Wanneer mensen zien dat verschillende landen verschillend op de situatie reageren, worden ze onzeker over wat ze moeten geloven. Daardoor gaan ze zelf op zoek naar alternatieve antwoorden en strategieën. Dat leidt ertoe dat mensen bullshit ideeën gaan geloven, die niet ondersteund worden door enige vorm van expertise.’
In het begin van de coronacrisis was deze onzekerheid ook aanleiding voor twijfel aan adviezen van experts. ‘Toen zag je dat mensen het virus niet serieus namen en zeiden: “Kijk naar de cijfers! Dit is gewoon een regulier griepseizoen en er is helemaal geen reden om in te grijpen. De hoeveelheid doden zou statistisch niet eens opgevallen zijn, als we niet uit China hadden vernomen dat er een nieuw virus was.”’ Sinds de enorme uitbraak in Italië, is de houding veranderd. ‘Nu zien mensen in: “Nee, dit is een hele reële crisis. Het is geen normale griep en ook zonder informatie uit China zouden de statistieken wel degelijk opvallen.”’
Momenteel ziet Cohnitz dan ook vooral dat mensen juist beter dan ooit naar experts luisteren: ‘Als je bijvoorbeeld nu uit het raam kijkt zie je dat er daadwerkelijk maar weinig mensen op straat zijn. Mensen luisteren dus naar wat de experts ze vertellen. Hier zie je een groot contrast tussen de huidige crisis en bijvoorbeeld de klimaatcrisis.’ Dat contrast komt in de eerste plaats omdat de huidige crisis meer onmiddellijk is. ‘Als we nu niets doen, dan hebben we volgende week te weinig ziekenhuisbedden. Dit in tegenstelling tot bij de klimaatcrisis, waar er misschien pas over 50 of 100 jaar ernstige consequenties voor ons eigen welzijn zijn.’ Daarnaast zijn de veranderingen in ons gedrag die nodig zijn om de coronacrisis te bezweren van tijdelijke aard. ‘Om door deze crisis heen te komen moeten we een maand of twee thuisblijven. Om de klimaatcrisis te bestrijden moeten we onze manier van leven op een meer drastische manier aanpassen, waarschijnlijk voor de rest van ons leven.’
Cohnitz betwijfelt of de extra aandacht voor wat experts te zeggen hebben ook op de lange termijn stand houdt. ‘Als de aanpak van experts slaagt en iedereen naar ze luistert, dan blijven de gevolgen van de crisis beperkt. Achteraf voelt de coronacrisis dan toch gewoon als een griepje, waardoor mensen kunnen denken: “Het was toch eigenlijk helemaal niet zo erg? Was het echt nodig om de hele economie hiervoor plat te leggen, met alle consequenties van dien?” Dus als experts succes hebben, dan ondermijnt dit mogelijk hun geloofwaardigheid in de toekomst.’
