Hoe voer ik een goed gesprek?

Conversatie wordt meestal beschouwd als datgene wat mensen van dieren onderscheidt, namelijk als datgene wat de mens geciviliseerd maakt. Dieren communiceren met elkaar, bijvoorbeeld om elkaar te waarschuwen, te verleiden of te instrueren, maar ze converseren niet.

Conversatie is een gesprek tussen twee of meer mensen, waarbij oog- en lichaamscontact mogelijk is. Men luistert naar elkaar, reageert op elkaar en wisselt zo ideeën en gevoelens uit. Converseren kost tijd en inspanning. Je kunt het niet ergens bij doen en het kan niet in je eentje. Een gesprek voer je met al je zintuigen, en met je volle aandacht. En dat brengt intimiteit en kwetsbaarheid met zich mee.

Wie synoniemen voor ‘conversatie’ zoekt, treft ook wel ‘samenspraak’ aan. Een mooi woord om eens af te stoffen. Een conversatie is iets dat je samen doet. Tips en trucs zijn er uiteraard volop, maar bij het goede gesprek gaat het er uiteindelijk om oprecht contact te maken met iemand anders, om de dialoog.

1. Het begint met een open houding: je moet een gesprek echt wíllen, met aandacht, respect, oprechtheid
Zoals de Britse conversatiefilosoof Theodore Zeldin stelt: alleen wie bereid is als een ander mens uit een gesprek te komen, is er klaar voor. Om echt contact te maken moet je automatismen durven doorbreken en geen rem op de situatie zetten, maar je eraan overgeven.

2. Goed luisteren: wat zegt iemand nu eigenlijk?
Als we iets zeggen, vertellen we ook altijd iets anders. Je kunt leren horen wat er nog meer bedoeld wordt, schrijft de Britse scenarioschrijfster Catherine Blyth in The Art of Conversation. Ze leert je onder meer hoe ‘subteksten’ te herkennen – datgene wat tussen de regels door gezegd wordt. Bijvoorbeeld als je aan iemand iets ergs vertelt en diegene antwoord daarop met: ‘Wat grappig, ik ken dus ook iemand met een hernia en…’ – dan drukt diegene daarmee in feite ook ongemak uit met het erge verhaal, of zegt zelfs eigenlijk: ‘Jij bent niet de enige met problemen, hoor!’ Of als iemand ‘Arme jij’ zegt, dan kan de subtekst zijn: ‘Ben je nu alweer het slachtoffer – is hier soms sprake van een patroon?’ Blyths conversatiehandboek bevat daarmee een aardige paradox: het attendeert je er ook op dat veel – zo niet de meeste – gesprekken tussen de regels door gevoerd worden.

3. De juiste vragen stellen: wat wil je echt graag weten?
Goed luisteren naar de ander is een vereiste, maar het is niet genoeg. Als een gesprek een verbale choreografie is, dan reageer je ook op elkaar. De juiste vraag stellen of vervolgopmerking maken is dus ook belangrijk. We stellen voortdurend de verkeerde vragen aan elkaar, en informeren vooral naar de locatie en de weersomstandigheden: waar ben je, hoe is het weer? ‘But who cares if it rains next Tuesday?’ grapt de Britse filosoof Alain de Botton terecht.

4. Durf kwetsbaar te zijn
Alain de Botton zegt het fraai: in een goed gesprek heb je iets gezegd dat later tegen je gebruikt kan worden. Kwetsbaar durven zijn betekent niet per se hetzelfde als in huilen uitbarsten. Kwetsbaarheid is een houding waarbij je iets op het spel durft te zetten, of het nu om gevoelens of ideeën gaat.

5. Houd het gesprek ‘gezond’: maak van het gesprek geen wedstrijd die gewonnen moet worden
Het vechtgesprek is veelal in de media te zien, waarbij degene die het meest vermaakt of verbaal het scherpst is later tot winnaar wordt uitverkoren. Maar het vechtgesprek is een substituut voor een oprechte zoektocht naar waarheid, waarbij je bereid bent te fijnproeven van gedachten en lang op die gedachten te kauwen.

6. In een goed gesprek let je ook op iemands lichaamstaal
Tachtig procent van de communicatie is non-verbaal. Het meest intensieve gesprek wordt vaak gehouden voorbij de gesproken taal en verloopt via lichaamstaal. Hoe kijkt iemand, hoe beweegt iemand?

7. Geen apparaten: zet de tv en de pc uit, zet je telefoon uit of stop hem weg
Het is niet zozeer ‘de schuld’ van de sociale media dat we niet aan samenspraak toekomen, maar ze maken het ons wel gemakkelijk om dat contact uit de weg te gaan. (Sociale) media stimuleren het vlotte, snelle en dynamische gesprek, waarbij we ons er vooral in oefenen te zenden en efficiënt, ad rem en grappig meningen uit te drukken, maar minder in aandachtig luisteren en vragen stellen.

8. Smeed het ijzer wanneer het koud is
Het uitspreken is meestal de eerste stap; de oplossing volgt vaak pas later. De Israëlische psycholoog Chaim Nomer liet zich voor zijn gesprekstheorie inspireren door het slepende Israëlisch-Palestijnse conflict. Als je zaken probeert op te lossen terwijl je midden in de hevigste emoties zit, dan gaat het vaak nog meer mis.

Deze tips zijn gebaseerd op het boek De kunst van het gesprek. Een kleine filosofie, dat hoort bij de conversatiebox  Mag ik je wat vragen? Gereedschap voor een goed gesprek door Stine Jensen en Leo Wentink.

Mag ik je wat vragen?
Stine Jensen en Leo Wentink
(Kosmos)
€ 16,95