Er is te weinig aandacht voor tradities in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, zegt filosoof Haroon Sheikh. In de serie Nieuwe Mensenrechten: het recht op traditie.
‘We houden tegenwoordig veel te weinig rekening met tradities. En dan heb ik het niet over tradities zoals koekhappen en zwarte piet: mijn voorstel is niet conservatief van aard. Met tradities bedoel ik de diepgewortelde patronen van een maatschappij die voortkomen uit een gedeelde historische ervaring. Tradities bepalen grotendeels hoe de overheid georganiseerd is, hoe mensen met elkaar omgaan, wie ze vertrouwen, en wie ze autoriteit geven. In de Verenigde Staten hebben ze bijvoorbeeld een radicalere vrijheidsopvatting dan in West-Europa, en vinden ze negatieve vrijheid belangrijker dan positieve vrijheid. Dat is begonnen met de verovering van de frontier, toen Europese migranten naar Noord-Amerika vertrokken. Een ander voorbeeld is de extreem centrale planning van de Chinese overheid. Dat is een traditie van meer dan 2000 jaar oud.’
‘Het probleem is dat veel mensen er tegenwoordig van overtuigd zijn dat één traditie leidend is voor de rest van de wereld: de westerse traditie. Het is misschien ironisch, maar daarom ben ik ook kritisch op de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Die is namelijk ontstaan uit de westerse mensenrechtentraditie. En de praktijken die mensenrechten voorstaan worden primair door westerse samenlevingen gedragen. Maar daardoor hebben mensenrechten een beperkt bereik, en realiseren we ons veel te weinig dat andere landen niet dezelfde mensenrechtentraditie hebben, terwijl we wel van die landen verwachten dat ze eraan meedoen.’
‘Daarom ben ik voorstander van het recht op traditie. Het recht op traditie kan ervoor zorgen dat we meer openstaan voor mensenrechten die uit andere tradities voortkomen, en andersom. Tegelijkertijd moeten we oppassen dat tradities niet misbruikt worden als legitimatiemiddel voor verkeerde praktijken. Het recht op traditie betekent dan ook niet dat we een traditie moeten beschermen puur omdat het een traditie is.’
‘Op dit moment veroordelen we bijvoorbeeld de praktijken van Erdogan en Poetin. Maar als we kijken naar de tradities en context van Turkije en Rusland, is het heel logisch dat bepaalde vormen van leiderschap daar meer geliefd zijn dan hier. Dat betekent uiteraard niet dat die leiders zomaar alles mogen doen: we kunnen de praktijken van Poetin en Erdogan nog steeds veroordelen. Maar die veroordeling zou veel meer effect hebben als we de traditie van die landen in ogenschouw nemen.’
‘We kunnen zelfs onderzoeken of we mensenrechten kunnen ‘vertraditionaliseren’, waarbij we kijken welke westerse mensenrechten overeenkomsten vertonen met andere tradities. China heeft bijvoorbeeld een humanistische traditie. Het confucianisme en taoïsme vertonen allerlei ideeën over menselijke waardigheid, zoals het recht om goed bestuurd te worden en het recht om jezelf te ontwikkelen. In de Islam heerst een sterk idee van gelijkheid. Het zijn ideeën waarvan wij denken: die horen bij het Westen. Maar andere tradities kennen dit soort concepten ook.’
‘Door mensenrechten te ‘vertraditionaliseren’ zullen andere landen en tradities zich meer openstellen voor het idee van mensenrechten. Dat zal veel strijd en discussie opleveren, maar dat doen mensenrechten sowieso. En als we willen dat mensenrechten méér worden dan een westerse traditie, en dus breder worden gedragen, zullen we ze moeten verbinden met de lokale wortels van andere samenlevingen.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
