Als een arts een ingreep formuleert in termen van winst, maken we een andere keuze dan bij een formulering in termen van verlies.
Experiment
Bij de keuze tussen een behandeling met 1/3 kans op overleven en een behandeling met 2/3 kans op overlijden, kiezen mensen voor de eerste.
‘Een neutrale manier van risico’s presenteren bestaat niet’, stelt techniekfilosoof en ingenieur Neelke Doorn, die is gespecialiseerd in risico-ethiek. ‘Onderga ik die medische ingreep? Gaan we deze chemische fabriek hier bouwen? Als we een risicovolle beslissing moeten nemen, hebben we de neiging om die beslissing aan de experts over te laten. Zij kunnen de risico’s in objectieve getallen uitdrukken. Maar er is altijd een “framing-effect”: de formulering van de risico’s beïnvloedt de keuze. Dat effect is onvermijdelijk – zodra je een getal presenteert, frame je het.’
‘Neem bijvoorbeeld de gasboringen in Groningen. Een discussie over de kans op verzakkingen wordt onvermijdelijk al gestuurd door hoe je die kansen formuleert. Daarom is het belangrijk om ook een discussie over de achterliggende waarden te voeren. Wat vinden wij belangrijker: schade vermijden of de winst die het oplevert? We moeten erkennen dat een getalletje niet de objectieve scheidsrechter is. We kunnen ons niet verschuilen achter de mythe van het neutrale getal.’
‘Ik geef ethiek aan ingenieurs en probeer ze bewust te maken van dat framing-effect. Zij zijn nu nog de rekenaars, maar worden de hoge ambtenaren op bijvoorbeeld het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Vroeger kon ik zo’n psychologisch mechanisme nog als irrationeel benoemen. Nu zie ik het als de human condition: zo werkt nu eenmaal ons menselijk brein, en daar zitten overwegingen achter die wel degelijk verstandig zijn.’
