Filosofen Hans Achterhuis en Maarten van Buuren over het gebod ‘Gij zult niet echtbreken’ en een videoportret over Benny Lobo, die als polyamoureuze twee relaties heeft.
Echtbreuk, overspel, betekende vroeger diefstal, omdat je inbreuk maakte op het bezit van een ander’, aldus Van Buuren. ‘Het huwelijk was een contract tussen twee families waarbij de vrouw deel van de huisraad was. In het tiende gebod, “Gij zult niet begeren”, wordt zij in één adem genoemd met de os en de ezel. Maar in de moderne samenleving denken wij bij dit gebod aan een echtbreuk in de liefde, omdat het huwelijk voor ons een bekroning is van een liefdesrelatie.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Van Buuren: ‘Bij de klassieken vind je geen term die identiek is aan ons woord “liefde”. Ze hadden het woord eros, voor de seksuele kant van liefde, en philia om de liefde tussen mannen te omschrijven. Philia is meer dan vriendschap; het is een diepe lotsverbondenheid of zielsverwantschap. In de tijd dat de tien geboden werden opgesteld was het huwelijk tussen man en vrouw geen philia-relatie, maar simpelweg een contract tussen families over eigendom.
Wat dit gebod laat zien is hoe het huwelijk is veranderd en wat de oorzaak is van alle huidige huwelijksproblemen. Wij hebben liefde verbonden aan het huwelijk, terwijl we die twee dingen gescheiden moeten houden. Hoe meer je probeert een geliefde in bezit te nemen door contracten te maken of door samen te wonen, des te meer verdwijnt die prikkel die je bij liefde verwacht.’
Achterhuis: ‘Ik was het er eerst absoluut niet mee eens dat liefde en huwelijk elkaar uitsluiten. Dus zocht ik tegenvoorbeelden in de literatuur. Maar alle romans die gaan over de liefde, gaan over liefde buiten het huwelijk.’
Van Buuren: ‘Er is best perspectief voor een huwelijk, maar dat huwelijk moet je zien als een philia-relatie.’
Achterhuis: ‘En dat is natuurlijk heel modern. Dat dat mogelijk is tussen man en vrouw.’
Van Buuren: ‘Juist. Mannen en vrouwen zijn nu gelijkwaardig, dus moet je samen afspraken maken over hoe je een relatie inkleedt en of je daar bijvoorbeeld nog een derde partij in betrekt. We hebben ons geëmancipeerd uit een situatie waarin de afspraken voor een relatie werden opgelegd door een dominee en de wet, en nemen nu de verplichting op ons om zelf afspraken te maken.’
