Filosoferen met kinderen: Wordt de geest gestuurd door onze hersens?

Maaike Merckens Bekkers en Sabine Wassenberg runnen samen Wonder-Why, een organisatie met als doelstelling om het filosoferen met kinderen en jongeren te stimuleren. Iedere maand leggen zij een thema voor aan de klas. Deze maand: wordt de geest gestuurd door de hersenen?

Buiten adem en doorweekt van het zweet loop ik de klas binnen. De zonneschermen doen hun werk en het is er aangenaam koel. Ik wil net beginnen als plots het zonnescherm omhoog gaat, zonder enige aanleiding, om vijf minuten later, wederom zonder aanleiding, weer naar beneden te gaan. Het lijkt of het zonnescherm een geheel eigen wil heeft. Bizar. Maar het vormt een mooi bruggetje naar mijn onderwerp van vandaag. ‘Worden wij mensen, net als het scherm, mechanisch gestuurd bijvoorbeeld door onze hersens of hebben we een eigen wil en is er iets anders dat bepaalt wat we doen?’ Een beetje onzeker kijken de leerlingen uit groep 8 me aan, maar dan begint Stijn aarzelend te antwoorden.

‘Wat ik niet snap is dat mensen zeggen dat alles wat je doet uit je hersens komt? En je hersens geven signalen aan je lichaam waardoor je gaat zitten of staan of slaan. Dus als ik Jeffrey sla dan zeg ik gewoon, dat was ik niet, dat deden mijn hersens?’ Hij kijkt vragend rond en heeft niet door dat hij daar een interessant punt raakt.
 

‘Nou’, zegt Frank ‘ik denk wel dat Stijn gelijk heeft als hij zegt dat hersens alles voor je doen, behalve dan als je ademt, dan doen je hart en longen dat. Want je hersens kunnen natuurlijk niet ademen.’

‘Daar snap ik niks van’, roept Anne uit ‘je hersens zeggen toch niet wat je doet. Dat is toch je geest, juf?’ ‘Je geest geeft aan je hersens door wat je gaat doen en je lichaam doet dat dan gewoon. Je hersens kunnen toch niet slaan, die geven alleen maar signalen door, verder niets!’

‘O ja’, vraag ik ‘en hoe doet de geest dat dan?’ Naima neemt het woord. ‘Ik denk dat de geest op je skelet zit geplakt. De geest is doorzichtig, net als een wolk. De geest kan overal doorheen. 

‘Interessant…en wat is die geest dan?’ vraag ik. 

‘De geest is wat je denkt.’ ‘De geest is ook je gevoelens en hoe je eigenlijk bent.. Je karakter.’ ‘Mensen hebben een karakter, maar hersens niet. Dat zijn alleen maar een klomp cellen.’ Naima is op dreef. Moralistisch voegt ze toe: ‘En als Stijn Jeffrey slaat dan heeft hij gewoon een verkeerd karakter. Want hij kan ook beslissen om niet te slaan.’ ‘Ach, dat is helemaal niet waar’ roept Stijn uit. ‘Juf Betty heeft het in groep 2 al verteld, geesten bestaan helemaal niet.’