Politici veroordelen de avondklok-rellen in harde bewoordingen. Premier Mark Rutte zei dat het geen zin heeft om je in de sociologische oorzaken te verdiepen – dit is gewoon ‘losgeslagen tuig’. Filosoof René ten Bos windt zich op over die onwil om te duiden. Want de woede komt wel degelijk ergens vandaan.
Iedereen is verbaasd over de woede die door de straten van Nederland waart. Het gaat, zo luidt het bijna unanieme oordeel, om gekken, vandalen en criminelen. De politici waren er als de kippen bij om in alle toonaarden de relschoppers te veroordelen. Ze namen al een schot voor de rechterlijke boeg en eisten zware straffen.
Op het eerste gezicht valt er tegen alle boosheid over de rellen weinig in te brengen. Wie bakstenen door ruiten van ziekenhuizen gooit, schijnt inderdaad door alle goede geesten te zijn verlaten. Zoiets moet onze minister-president ook hebben gedacht. Hij zei dat hij helemaal geen zin had zich in sociologische oorzaken te verdiepen.
Groter dan de onwil je te verdiepen in de achtergronden van welke rebellie dan ook kan domheid niet worden. Ga er, bij wijze van voorzorgsprincipe, maar vanuit dat men altijd goede redenen heeft in opstand te komen. On a raison de se révolter. Filosofen, zeker die met revolutionaire sympathieën, hebben nooit moeite goede gronden voor de revolutie te vinden. Er is altijd ergens onderdrukking, uitbuiting, egoïsme, geweld en onrechtvaardigheid. Er zijn mensen die het niet pikken en het verdommen passief te blijven.
Redenen voor de rellen
Al voor de coronacrisis was het al behoorlijk onrustig in Europa. Denk aan boeren of aan gele hesjes. Het lijkt alweer een eeuwigheid geleden. Ook al hoeft men het niet met deze mensen eens te zijn, men twijfelt niet aan goede redenen. Bij de coronarellen is die twijfel er wel.
Toch zijn er misschien, tegen alle schijn in, redenen voor het oproer. Het lijkt me in ieder geval verstandig dat we ons moeten verdiepen in de mogelijkheid dat er wel degelijk goede redenen zijn. Dat het oproer een verkeerde expressie krijgt, zoals de bakstenen door de ruiten van ziekenhuizen, hoeft geen smet te werpen op die redenen. Je kunt om goede redenen het verkeerde doen, precies zoals je ook om verkeerde redenen het goede kunt doen. Goede (of slechte) redenen gelijkschakelen met goede (of slechte) daden is op zijn zachtst gezegd onverstandig.
Zijn er nu goede redenen? Laat ik er één noemen: wie kaatst, kan de bal verwachten. Op de radio hoorde ik dat de luisteraars de vraag gesteld kregen of deze rellen niet on-Nederlands waren. Dat behoorde natuurlijk bij de propaganda waar de publieke omroep zich gedurende de crisis aan schuldig maakt. Niemand die kennelijk op het idee kwam zich af te vragen of de avondklok niet on-Nederlands is.
Nee, de relschoppers zijn tuig uit een ander universum. Dat de avondklok een ongehoord heftige maatregel is die, zeker bij jongeren van wie het bestaan gedurende de crisis in de richting van zinloosheid tendeert, wel een reactie moet uitlokken, komt vervolgens niet meer op. Geweld genereert geweld, net zoals zinloosheid meer zinloosheid.