Home Denkpraatje: Zit er wijsheid in waanzin?

Denkpraatje: Zit er wijsheid in waanzin?

Door Marc van Dijk op 22 augustus 2019

Cover van 09-2019
09-2019 Filosofie magazine Lees het magazine

Een psychose is een ellendige ervaring die je zo snel mogelijk moet vergeten. Of schuilt er wijsheid in de waanzin? Een pillendoosje en een dagboek zijn het er nog niet over eens.

Eenpersoonskamer in een psychiatrische kliniek, vroege ochtend. Phil en Ine, een pillendoosje en een dagboek, liggen samen op het nachtkastje van een man die de middag daarvoor opgenomen is met een psychose. Het eerste daglicht komt door de ramen. De man ligt te slapen.

PHIL
Hij heeft gisteren de hele avond in jou zitten schrijven. Dat is niet goed voor hem. Hij moet míj gebruiken volgens de voorschriften en dan een muziekje luisteren en gaan slapen.

INE
Wat weet jij van hem? Mij vertrouwt hij zijn geheimen toe.

 

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Filosofie.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste verhalen over filosofie. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.

PHIL
Zijn geheimen? Ondoorgrondelijke wartaal zal je bedoelen! Over de vraag of hij de enige is die kan denken. Of er ook andere denkende subjecten bestaan buiten zijn eigen geest. Lariekoek.

INE
Dat is anders helemaal geen slechte vraag. Filosofen hebben er bibliotheken over vol geschreven. Wat hij gisteren in mij schreef, had zo uit Sartres Het zijn en het niet kunnen komen. Of van een middeleeuwse mysticus.

PHIL
Die filosofen vinden zo’n vraag een leuke denkoefening. Die twijfelen niet écht aan het bestaan van andere denkende wezens. Ze blijven er niet in hangen en raken er ook niet door ontregeld. Ze denken ook niet dat het universum tegen ze aan het samenspannen is.

INE
Klopt, de zoektocht van degene die mij met driftige hanenpoten volschrijft, is veel intenser. Hij kan er niet mee ophouden. Hij stelt die vragen niet uit theoretische interesse, maar omdat hij doodsbang is. Maar dat maakt zijn vragen niet minder diepzinnig.

PHIL
Hoor je de vroege vogels fluiten? Jouw kwetsbare psycho­ticus kan zomaar beweren dat die vogels speciaal voor hem naar deze kliniek gevlogen zijn en een lied voor hem ingestudeerd hebben. Die gedachten kan je best serieus proberen te nemen, maar wie is daar nou mee geholpen? Heus, hij kan beter zijn pillen serieus nemen. Dan kunnen zijn hersenprocessen langzaam maar zeker weer terug naar de normaliteit worden gebracht.

INE
Jij beschouwt het hele bestaan als een optelsom van normale en abnormale hersenprocessen die jij met je stofjes in goede banen moet leiden, en dat vind je níet gestoord? Zelfs als je precies zou weten wat hij mankeert in zijn hersenen, zou je nog niks hebben begrepen van de raadselen waarover hij in mijn bladzijdes spreekt. Laat staan van de wanhopige hartstocht waarvan die notities getuigen.

PHIL
En daar zou je dan ook niet meer om malen. Die raadselen zijn het schriftelijke residu van ziektesymptomen, lief dagboek. Het zijn gecondenseerde fantomen. Geen geniale invallen, maar hersenspinsels waarmee de dagboekschrijver een ondoordringbare mist optrekt. Ik kan hem helpen die mist te laten opklaren. Jij zou hem alleen maar willen aanmoedigen om flink door te stomen, als een op hol geslagen rookmachine. Tot elk zicht op de werkelijkheid helemaal verdwenen is.

INE
Jij kan zeker helpen. Wie de angst voor het absolute niets aan den lijve ondervindt, dus niet als een abstractie, maar als een levendig en angstaanjagend fenomeen, kan best een van jouw pilletjes gebruiken om die angst wat te dempen. Maar uiteindelijk zal je toch ook die angst onder ogen moeten komen. Wat zit daar achter? Hoe kun je leven met het niets?

PHIL
Je klinkt al net zo verward als onze getroebleerde schrijver. Hoe kan het ook anders als je steeds maar dit soort teksten te verteren krijgt. Als er een draadje bij je los zit, heeft dat verder niks te betekenen, ook al denk je zelf dat het verband houdt met de baan van Jupiter. Je moet zorgen dat het defect gerepareerd wordt, in plaats van je te warmen aan de gloed die het kapotte draadje geeft.

INE
Nu begin jij ook warrig te klinken. Weet je dat ik voor hem echt een houvast ben? Dat heb ik hem over jou nog niet horen zeggen. Ik ben eerder vergelijkbaar met een vriend die naast hem komt zitten en gewoon naar hem luistert. Ik oordeel niet. Dat is helend.

PHIL
Het gedachtewerk waarmee hij bezig is, komt voort uit een ziektebeeld. Als je die gedachten gaat voeden, word je niet beter, maar zieker.

De man in het bed wordt wakker. Zijn hand reikt naar het nachtkastje. Hij grijpt naar het pillendoosje en schudt het leeg in de prullenmand. Daarna pakt hij zijn dagboek, slaat het open en leest een paar zinnen. Dan gooit hij het in dezelfde prullenmand en valt weer in slaap.