‘Loyaal zijn’ betekent ‘trouw zijn’. De vraag is dus of je tegelijkertijd aan twee partijen trouw kunt zijn, of dat nu landen, opdrachtgevers of liefdespartners zijn. Het antwoord ligt voor de hand: dat kan best, zolang die twee het met elkaar eens zijn. Problemen ontstaan pas wanneer de trouw volgens de ene partij iets anders inhoudt dan volgens de andere en wanneer die twee interpretaties elkaar uitsluiten. Kiezen is dan noodzakelijk. De loyaliteiten blijken relatief: de ene is sterker dan de andere.
Iedereen heeft overigens verschillende loyaliteiten. Meestal zijn die echter van verschillend niveau en dus nog sterker relatief: we zijn meer loyaal aan onze vrienden dan aan onze natie. Zelfs wie trouw zweert aan de koning, zal zijn kinderen daaraan niet opofferen. Een minister met twee paspoorten zal bij een conflict moeten kiezen voor het land dat zij dient als minister. Maar wat voor loyaliteit is eigenlijk geïmpliceerd in het hebben van een paspoort?
Paul van Tongeren
Emeritus hoogleraar ethiek
Loyaliteit komt voort uit affectie, ongeacht of het ‘lidmaatschap’ nou gekozen is of niet. Het is iets emotioneels, persoonlijks. En bovendien is het vaak meervoudig. Zo kun je tegelijkertijd loyaal zijn aan je baas, je land, je religie, je ouders, je lief. Kun je loyaal zijn aan Nederland terwijl je ook loyaal bent aan een andere natie? De vraag is veeleer waarom dat niet zou kunnen. Ben je loyaler als je maar één nationaliteit hebt? Hou je meer van je moeder als je geen vader hebt? Een Nederlands paspoort toekennen leidt natuurlijk ook niet automatisch tot loyaliteit aan de Nederlandse staat. Dat een Nederlands staatsburger erin toestemt aan de wetten van de staat te gehoorzamen, betekent nog niet dat hij affectie voelt voor alles wat we zouden kunnen scharen onder ‘Nederlander zijn’. Of dat hij er geen andere loyaliteiten op na kan houden die conflicteren met het Nederlanderschap. Totale loyaliteit kan niet worden afgedwongen. En dat is maar goed ook, want totale loyaliteit leidt tot blikvernauwing en bekrompenheid.
Elize de Mul
Promovendus techniekfilosofie
Uiteraard kun je loyaal zijn aan Nederland met een dubbele nationaliteit. Loyaliteit is iets wat in je hart zit, niet iets wat op een papiertje gedrukt staat. We leven in een tijd waarin identiteit erg complex is, waarschijnlijk meer dan vroeger. Ook nationale identiteit is enorm gelaagd: steeds meer mensen hebben een gemengde achtergrond. De mogelijkheid van een dubbele nationaliteit is een blijk van erkenning dat je volwaardig burger en lid kunt zijn van meer dan één gemeenschap. Het is misschien niet zo’n goed idee deze mogelijkheid aan mensen te ontzeggen. Het kan bij hen het gevoel veroorzaken dat ze er toch niet helemaal bij mogen horen, niet helemaal aanvaard en vertrouwd worden. Dat zou weleens een groter ondermijnend effect kunnen hebben op de burgerlijke loyaliteit dan een extra nationaliteit.
Alicja Gescinska
Politiek filosoof en schrijver
Dit artikel is exclusief voor abonnees
