Paul van Tongeren
Emeritus hoogleraar ethiek, Nijmegen
Om wat voor controle moet het gaan om te kunnen zeggen dat het verliezen ervan een kwestie van durven is? Niet om de controlerende blikken van anderen (collega’s, bazen, partners, autoriteiten); die zijn we maar wat graag kwijt. Evenmin om de controle van het geweten, dat immers grotendeels een verinnerlijking van die externe autoriteiten is. Als het verliezen van controle werkelijk een waagstuk is, gaat het om de controle die de keerzijde is van onze behoefte aan veiligheid en zekerheid. Een klein onschuldig voorbeeldje: je maakt in je vakantie een wandeltocht. Heb je een kaart om te weten waar je bent en hoe ver het nog is? Heb je een telefoon bij je om te kunnen bellen als het nodig is? Heb je (plastic) geld bij je, om de bus te kunnen nemen als je niet meer kunt, een hotel te betalen als je uitgeput bent? Allemaal manieren om het avontuur gecontroleerd te houden. Wie durft het aan die controle te verliezen?
Alicja Gescinska
Politiek filosofe en schrijfster
De nuttigheid van het advies om vaker de controle te verliezen hangt af van de persoon aan wie het gegeven wordt. Wie als een ongeleid projectiel door zijn leven raast, heeft baat bij meer beteugeling. Een controlefreak daarentegen kan best wat vaker de teugels laten vieren. We leven in een tijd waarin zelfbepaling hoog aangeschreven staat. Daardoor zijn we soms tot in het overdrevene bezig met ons leven te sturen en in goede banen te leiden. Het werk, onze vrijetijd, family time – we plannen ons te pletter. Wie alles voortdurend in goede banen wil leiden, heeft uiteindelijk geen tijd meer om die goede banen te nemen. Vanuit die optiek is het advies om minder te plannen en meer te leven misschien nuttig. Het is echter ook zo dat de leuze Carpe diem vaak uitgehold wordt wanneer die louter hedonistisch en losbandig ingevuld wordt. Pluk de dag, maar pluk hem nou ook weer niet kaal. Controle en discipline zijn heel belangrijk om iets zinvols te realiseren in het leven. ‘Laat alle remmen maar eens los’ – dat brengt zelden het beste in de mens naar boven.
Elize de Mul
Promovenda techniekfilosofie, Leiden
We leven in een angstcultuur. Er kan van alles misgaan, tenzij we alles onder controle houden. En dus tellen we angstvallig calorieën, plamuren we de harde oppervlaktes van speeltuinen met rubberen tegels, volgen we vooraf gebaande paden en gooien we zonnige filters over onze foto’s. De angst om de controle te verliezen is een angst die doet inkrimpen. Die kleiner maakt. Die mogelijkheden beperkt. Er is echter ook een angst die de blik juist naar buiten keert. Een angst die ons confronteert met onze eindigheid, maar tegelijkertijd ook met de openheid die daarmee gepaard gaat. Dit is het soort angst dat we voelen wanneer we de controle loslaten. Wanneer we doelloos door een stad zwerven, in een diepe afgrond staren, tot nieuwe hoogten klimmen. Het is een angst die ons confronteert met alle mogelijkheden, goed én slecht, en ons in vrijheid laat dwalen.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
