‘Filosofisch krabben is krabben dat jeuk teweegbrengt.’
Als tiener verdiende ik bij door op kinderen te passen. Rond hun derde levensjaar begonnen deze oppaskinderen mij steevast te bestoken met een spervuur van waarom-vragen. Voor de eerste paar ondervragingen had ik nog een antwoord klaar. Je mag niet met je voeten op de tafel, omdat dat vies is. Waarom is dat vies? Omdat de grond vies is. Waarom is de grond vies? Omdat daar modder is en huisstofmijt. Maar er komt een moment waarop je uit frustratie of onwetendheid alleen nog maar kan antwoorden: ‘omdat dat nou eenmaal zo is’. Toch voelde dat altijd als valsspelen. Waarom eigenlijk? Waarom zouden we altijd alles moeten weten, tot aan het meest nutteloze toe?
Dezelfde vraag stel ik mezelf ook weleens tijdens het filosoferen. Van sommige filosofische kwesties ziet bijna iedereen het belang wel in (Wat is waarheid? Hoe moet ik leven?), maar filosofen verliezen zich, net als kinderen, ook graag in eindeloze waaroms. In het essay ‘Moet men krabben waar het jeukt?’ uit de bundel Een verlangen naar ontroostbaarheid vergelijkt de Vlaamse filosoof Patricia De Martelaere filosofie met krabben. Niet het nuttige krabben dat je jeuk laat verdwijnen, maar het soort waardoor het alleen maar meer kriebelt: ‘Filosofisch krabben is krabben dat jeuk teweegbrengt.’
Kinderen leren we om bij jeuk niet te krabben. Ook De Martelaere erkent dat het weinig goeds voortbrengt, hooguit littekens. En toch. Wie zichzelf nooit urenlang tot bloedens toe heeft opengekrabd, zo schrijft ze, ‘wie nooit heeft ondervonden hoe het genot uiteindelijk toch nog een gestalte kan worden van de kwelling – die heeft misschien ook wel een kleinigheid gemist’.
Even tussendoor …
Meer lezen over De Martelaere en andere grote denkers? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Zodra je gedachten niet langer efficiënt en productief hoeven te zijn, zodra ze mogen ‘jeuken’, kan denken een genot worden. Zelfs wanneer je jezelf ermee verwart en uitput. Het plezier van filosofie ligt voor mij niet in de antwoorden op grote levensvragen, maar in de kleinigheid van dat ‘nutteloze’, verslavende denken. In het spelletje van ‘waaroms’, dat je eeuwig wil blijven spelen.
Een verlangen naar ontroostbaarheid. Over leven, kunst en dood
Patricia De Martelaere
Meulenhoff
171 blz.
