Boeken om naar uit te kijken

Neem Geloven in techniek, het nieuwe boek van techniekfilosoof Peter-Paul Verbeek. Het boek rekent af met een breed gedeelde mening dat waar de techniek verschijnt de betovering verdwijnt. En ook – om het wat breder te zien – met de gedachte dat de wetenschappelijke visie zo langzamerhand de religieuze of de mythologische wereld heeft verdreven.

Verbeek laat zien dat techniek en religie niet alleen zij aan zij kunnen leven, maar dat juist dankzij de techniek gevoelens mogelijk zijn die we als kenmerkend beschouwen voor een religieuze wereld. Gevoelens van huivering bijvoorbeeld, maar net zo goed van een diepe dankbaarheid. Neem de dankbaarheid van de ouders die via IVF een kind kregen, of de terminale patiënt die dankzij techniek zijn leven op een humane manier kan beëindigen.

Is de wereld een groot netwerk geworden, vraagt de Groningens filosoof Thijs Lijster in De grote vlucht inwaarts. Je kunt geen kop koffie meer drinken zonder je medeschuldig te maken aan uitbuiting en slavernij. Of je baan staat op het spel omdat aan de andere kant van de wereld een bank omvalt. Hierdoor beschouwen we de wereld volgens Lijster steeds meer als iets gevaarlijks waarover we geen controle meer hebben.

Terwijl we het geloof in maakbaarheid verliezen, klampen we ons vast aan de dingen die we nog wel in de hand hebben. Het resultaat is volgens Lijster collectief narcisme. Valt de ziekte te genezen vraagt hij zich af.

China
In De weg. Wat Chinese filosofen ons over het goede leven leren nodigt de Amerikaanse Harvard-filosoof Michael Puett de lezer uit afscheid te nemen van een aantal premissen die we tegenwoordig delen over ‘het goede leven’: wees jezelf, streef naar authenticiteit, zoek naar waarheid. Juist die zoektocht naar wat ons ten diepste bezielt, zegt Puett, sluit ons op in een zeer beperkt beeld dat we van onszelf hebben. Dat zogenaamde zelf is vaak niet meer dan een toevallig product van omstandigheden, en lang niet altijd is dat iets wat ons in staat stelt een mooi en gelukkig leven te leiden. Verder verlies je door die zoektocht naar je diepste kern het contact met je omgeving, terwijl je juist daarin zou kunnen groeien. Uiteindelijk houdt Puett een pleidooi voor een grotere gevoeligheid voor jezelf, de wereld, de mensen om wie je geeft. 

En, misschien paradoxaal, juist daardoor ben je volgens hem niet alleen in staat tot meer geluk, maar ook tot zaken als leiderschap, ambitie en een succesvol leven.

Een ander veelbelovend boek zoekt de wijsheid ook in het Oosten, deze keer in Japan. Waar geen wil is, is een weg, heet het nieuwe boek van Henk Oosterling. De Rotterdamse filosoof – die zich in Japan bekwaamde in de zwaardvechtkunst kendo waarna hij Nederlands kampioen werd – beschrijft hoe je in de Japanse vechtsporten door een intensieve training met je lichaam leert denken. Is die Japanse manier van denken, vraagt hij zich af, een basis voor een toekomstige wereld waarin duurzaamheid en samenwerking cruciale thema’s zijn?

Liefde
Alain de Botton, zo ongeveer ’s wereldse bekendste levenskunstfilosoof, schreef weer een nieuw boek, over liefde, een onderwerp waar hij al vaker over heeft gepubliceerd. Weg met de romantiek, is zijn devies in Weg van liefde. Romantische idealen kunnen ons zelfs veel schade berokkenen. Langdurige liefde in de eenentwintigste eeuw is volgens hem meer gebaat bij het aanleren van vaardigheden dan bij verheven gevoelens. 

Volgens Ignaas Devisch, hoogleraar filosofie in Gent, is rusteloosheid bepaald geen ziekte van deze tijd. Volgens hem zoekt de mens al eeuwenlang een uitweg uit voor een probleem dat hij zelf heeft veroorzaakt: een te vol leven. 

Maar is die rusteloosheid nu echt een probleem, vraagt Devisch, of is die een van onze voornaamste drijfveren? Volgens hem bestaan passie, creativiteit en verlangen bij gratie van ongedurigheid.
Geen roep om spiritualiteit en ascese dus bij de Vlaamse filosoof en medicus, zo blijkt ook uit de ondertitel van zijn boek Rusteloosheid: Pleidooi voor een mateloos leven.