Zenboeddhisme gaat geloof ik over een gave die mensen af en toe in staat stelt om op een heel bijzondere manier in het moment te leven. Er bestaan cursussen voor, maar het lijkt mij meer een kwestie van genade, zeg maar kosmische mazzel, wil het je toevallen.
Een voorbeeld: Han en Min zijn twee zenmonniken die op een regenachtige dag rijst gaan halen in het naburige stadje. De straten zijn een modderpoel. Op een straathoek staat een jonge vrouw in een prachtige japon te treuzelen, want ze moet oversteken, maar vreest al die modder. Han pakt haar op en draagt haar door de modder naar de overkant. Min kijkt toe. Die avond terug in het klooster zegt Min: ‘Ik vind het niet juist dat een zenmonnik een vrouw draagt. Het deugt gewoon niet.’ Waarop Han zegt: ‘Min, ik heb die vrouw naar de overkant gedragen en haar daar neergezet, maar jij loopt nog steeds met haar rond te sjouwen.’
Ook dementen leven erg in het moment, maar niet op zenachtige wijze. Zo sprak ik laatst met mevrouw C. ‘Wat deed u eigenlijk voor werk vroeger?’ ‘Gaat je niks aan!’ Ze keek naar de open deur en riep keihard: ‘Moord!’ Ik vroeg of ze lekker gegeten had vanmiddag. ‘Waarom moet jij dat weten?’ Toen ik naar haar geboortedatum vroeg kreeg ik iets meer: ‘Honderd jaar geleden… Ik wacht op de dood… Ik ben al ingemaakt… Help … politie!’ Terwijl ik opstond om haar met rust te laten, vroeg ik of er toch nog iets was wat ik voor haar kon doen. ‘Ja, opdonderen. Er wordt hier gemoord. Ik wil terug naar mijn moeder. Gelukkig leeft ze nog. Ik ben een lastig ding. Ze heeft me liever niet in huis. Donder je nou eindelijk op of niet?’
Dementen lijken in dit soort wanhoop zo weerloos. Het is alsof ze geen huid meer op hun ziel hebben, zodat je alles zo kunt zien liggen. Vrijwel nooit een prettig gezicht.
Wat mevrouw C. niet lukt – op bijzondere wijze in het moment zijn – dat nam een collega wel waar bij mevrouw D. Hij stond op het punt haar de laatste injectie te geven en keek even naar buiten naar een mooie dreigende lucht, met de woorden: ‘Nou, daar komt een schip zure appels aan.’ Waarop mevrouw: ‘Wat zegt u daar nou?’ ‘Een schip zure appels, dat is een uitdrukking als je een plensbui ziet aankomen.’ Mevrouw kende die uitdrukking niet, maar terwijl ze hem haar arm aanbood voor de beëindiging van haar leven zei ze: ‘Nou ja, weer wat geleerd.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
