En toen stapte ik de Rode Hoed binnen voor een avond over Nietzsches Vrolijke wetenschap. Paul van Tongeren gaf een snel, maar grondig overzicht van de voorgeschiedenis van het boek. Nietzsche begon als opvallend intelligente jongeman, was vervolgens een briljante professor en ten slotte een rondzwervende filosoof, die ondanks kwellende hoofdpijnen wandelde, en schreef, en weer verder trok om te wandelen en te schrijven. Hij had wel enkele vrienden, maar slaagde er nooit in om zichzelf zodanig te verliezen in een vrouw dat zij er ook iets leuks aan beleefde.
Hij zag zichzelf als arts van de cultuur. Hij schopte het als cultuurdiagnosticus zelfs zover dat hij erin slaagde ook binnen zijn eigen geest wantoestanden aan te treffen. Van Tongeren legde op vele manieren uit dat Nietzsche geen resultaatfilosoof is. Als je hem uit hebt weet je nog altijd niet hoe het echt zit. Hoe wat zit? Nou, het leven bijvoorbeeld. En toch lucht hij op als je ziet met welke venijnige doortastendheid hij de gretige onzin die we over het leven verkondigen met een sierlijke boog het raam uit gooit. Kijk eens hoe hij Kant in de heupzwaai neemt:
‘[…] die als straf voor het feit dat hij het Ding an sich – ook een zeer belachelijke zaak! – op slinkse wijze verkregen had, door de categorische imperatief werd beslopen en daarmee in zijn hart terugdwaalde naar “God”, “ziel”, “vrijheid”, en “onsterfelijkheid”, als een vos die terug naar zijn kooi dwaalt – en het waren zijn kracht en intelligentie geweest die deze kooi hadden opengebroken!’
De andere twee sprekers, Bas Nabers en Nienke Wijnants, wilden graag iets goeds uit Nietzsche peuteren. Bas stuitte vreemd genoeg op Hoop in Nietzsche en besloot ietwat predikanterig met: ‘Geloof in ons vermogen om hoopvol te kunnen dwalen.’ Nienke Wijnants maakt zich in woord en geschrift zorgen over de millennials (mensen die tussen 1980 en 2000 zijn geboren). Ze worstelen met keuzestress en met vragen als ‘Waar doe ik het voor?’, ‘Heb ik wel impact?’. Het dertigersdilemma. Zij ziet een existentiële angst die al eens door Nietzsche verkend werd en zou hem willen lezen op zoek naar zalf voor deze schrijnende wond. Maar je leest een filosoof niet omdat je jezelf in hem herkent: ‘Zie je wel, hij schaamt zich ook voor zijn slechte gebit.’ Je leest een filosoof juist omdat hij je mee kan nemen naar een heel andere geestesregio dan ‘tobben over je gebit’.
Nietzsche is de man die allerlei oude meubels waar we eeuwen op gezeten hebben doodgewoon naar buiten smijt. Daarom leest hij ook zo lekker, als je tenminste van dit soort opruimen houdt. Ja, maar waar komt hij uit? Geen idee. Daarom heb je ook niks aan Nietzsche als je ergens uit wilt komen.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
