Ter gelegenheid van het eeuwfeest van de Internationale School Voor Wijsbegeerte in Amersfoort schreven Frans en Florian Jacobs (vader en zoon) een geschiedenis van dit bijzondere instituut. Het is voor ons enigszins onvoorstelbaar dat in 1916 een aantal mannen en vrouwen op het idee kwam om in de bossen ten zuiden van Amersfoort een geestelijke activiteit te gaan ontplooien die mogelijk het wereldgebeuren op gunstige wijze zou beïnvloeden. Het ging om mensen met veel onderwijs die zo niet geestelijk, maar dan toch zeker stoffelijk erg ruim behuisd waren. Het gebeurde tijdens de Eerste Wereldoorlog, en wat ons nu treft is de nietigheid van hun bedrijf als je het plaatst tegen de overdonderende achtergrond van de massaslachting die toen een paar honderd kilometer verderop aan de gang was. De Jacobsen beleefden veel plezier aan het te boek stellen van wat terugblikkend toch een zekere koddigheid in zich borg. Nee, ze lachen er niet om, althans niet op papier, maar je voelt dat ze er samen wel erg om hebben gelachen tijdens het rondploegen in de archieven. Gelukkig is het ons niet gegeven om een vergelijkbare historische blik op onszelf te werpen, want hoe zien wij er geestelijk uit in de ogen van mensen die over een eeuw bladeren in Filosofie Magazine?
In hoofdstuk 8 proberen de Jacobsen iets te zeggen over waarom we eigenlijk filosoferen. Niet om de wereld ten goede te veranderen. Zij spreken over de vreugde van filosoferen, waarmee ze willen zeggen dat het om een plezierige bezigheid gaat, zoiets als luisteren naar muziek waar je van houdt. Nozick spreekt over het vermijden van inconsistentie. Socrates beschouwde de filosoof als een horzel die de trage gemeenschap prikkelt. Hegel komt met de uil die bij het invallen van de schemering uitvliegt om zich een beeld te vormen van een cultuur. De Stoa zag de filosoof als een therapeut voor begeerte. Wittgenstein zocht de opluchtende helderheid die verlossing bood uit verwarrende gedachtespinsels. En Hume zag de filosoof als een jager omdat de geest in aandachtige beweeglijkheid rond de prooi beweegt, zonder zeker te zijn van succes. Zo bieden de Jacobsen niet alleen een lichtelijk meewarige terugblik, maar ook een aanstekelijke beschrijving van filosofie. ‘Filosoferen dient niet primair een of ander extern doel. Het bestaat uit geestelijke exercities waaraan je plezier beleeft.’ Het is niet bedoeld als een diepgravende definitie, maar ik lees het als een prettig verwerpen van veel hoe-moet-het-verder-met-mij-getob dat als filosofie gesleten wordt. Het bevestigt mijn ervaring dat oorlogen, huwelijken, klimaatproblemen enzovoort zich niks aantrekken van filosofie.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
