Volgens mij is het een IJzeren Wet dat filosofen geen maatschappelijke betekenis hebben. Ik bedoel dat filosofen wel ons denken maar niet ons doen veranderen. Ja, Marx is hier de uitzondering. Hoewel ik er altijd moeite mee heb als mensen de totalitaire Sovjetstaat staat aan hem wijten. Want het uitvoerige moorden waarmee Lenin zijn vreselijke regime begon werd niet uitgevoerd door Marx, maar door de lokaal aanwezige ploertigheid. Elke boer, ambtenaar of aristocraat die werd omgebracht vond uiteindelijk één mens tegenover zich die bereid was dat te doen. Er kwamen geen kogels uit Das Kapital. Maar ik durf Kolakowski niet tegen te spreken die zei dat Lenin op noodlottige wijze onderuitging voor het dodelijke mengsel van metafysische zekerheid en pseudowetenschap waarop het communisme werd gebouwd. En wie durft te ontkennen dat Marx dat vergif had gemaakt?
Dit artikel is exclusief voor abonnees
