Van dieren valt niks te leren, zo luidt de gangbare opvatting. Volgens filosoof van de maand Jean-Jacques Rousseau bezitten dieren veel eigenschappen waar wij mensen een voorbeeld aan kunnen nemen: ze zijn vrij, authentiek, spontaan en schaamteloos.
Niemand vindt het leuk om een dier te zien lijden, we vinden dieren al snel zielig, en voelen met ze mee. Dit gevoel van sympathie is relatief nieuw. Zo beschreef de oud Griekse filosoof Aristoteles dieren weliswaar als fascinerend, maar ook als lage wezens. Ook Descartes stelde dieren op een lager plan dan de mens:
‘Dieren hebben geen idee van wat goed of kwaad is. Daarom maakt het ook niet uit of je ze pijn doet – ze weten niet wat beter is: een pijnlijk of een pijnloos bestaan. Dat honden janken wanneer je ze opensnijdt, komt niet doordat de dieren lijden onder de pijn, hun gejank is slechts een mechanische reactie. Zoals de boom kraakt in de wind, zo jankt het dier wanneer het wordt opengesneden.’
Naarmate de Verlichting overging in de Romantiek werd het dierbeeld aanzienlijk anders. Dit begon grotendeels bij Rousseau, die meende dat het denken, waarmee wij onszelf zo belangrijk achten, niet de prioriteit verdient. We moeten terug naar het natuurlijke; op zoek gaan naar oprechtheid en authenticiteit in plaats van continu de rationele weg te bewandelen. In het dier ziet Rousseau een wezen dat niet verpest is door culturele conventies en dat nog vrij en onbezonnen is.
‘In de natuur zijn dieren nog vrij en spontaan. Dieren hebben geen last van gepieker, gesomber, schaamte en kritische distantie. Ze lijden ook niet onder opgelegde normen en waarden. Op een bepaalde manier zijn dieren ‘vrijer’ dan wij. Zij hebben wat wij ook willen bereiken: spontaniteit, schaamteloosheid, authenticiteit. Zij zijn puur.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
