Met drie vrienden – elk uit een ander deel van mijn bestaan, elk nu in een andere stad getroffen, elk in een andere fase van het leven aanbeland – verzeilde ik in een gesprek over vriendschap. Niet de onze, maar die met anderen. Steeds kwam het op hetzelfde neer: waarom nam zij nooit contact op? Waarom vroeg die nooit wat jij dacht? Waarom reageerde hij zo raar, of helemaal niet, zelfs als je net iets vreselijks had doorgemaakt? Het soort uitwisseling van teleurstellende ervaringen, kortom, die voeding is voor de vriendschap zelf.
Als filosofen het over vriendschap hebben, hebben ze het zelden over zulke banaliteiten. Een ware vriend houdt geen scorebord bij van contactmomenten en maakt zich niet druk om zijn eigen ego. Nee, de ware vriendschap is zeldzaam, deugdzaam, belangeloos. En vooruit, ook wederkerig, het kenmerk dat in onze klaagzangen zo betreurd werd.
We zijn liever met iedereen de beste maatjes
Anderen zetten vriendschap af tegen vijandschap, waarmee de vriend een politiek karakter krijgt. Dat weerklinkt in een andere banale, zij het even urgent gevoelde vraag, namelijk of je bevriend kunt zijn met iemand die anders stemt dan jijzelf. Zelfs de vijand van mijn vijand lijkt tegenwoordig wel de vijand.
Paul van Tongeren heeft erop gewezen dat filosofen, juist omdat zij bevriend zijn met de wijsheid, de dagelijkse vriendschap uit het oog verliezen. Ze maken vriendschap tot een ideaal dat gedoemd is dood te blijven – even dood als de gestorven jeugdvriend waar het vaak aan opgehangen is.
Even tussendoor… Meer columns lezen van Miriam Rasch? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Als ‘echte’ vriendschap uniek dan wel reeds gestorven is, is het natuurlijk moeilijk haar te realiseren. Levende vriendschap heeft te dealen met datumprikkers, rondrennende kleuters, Instagramprofielen en algehele vermoeidheid. Er zijn nogal wat schakelaars die goed afgesteld moeten zijn om de magische deur voor die ene vriend te openen.
Misschien is het niet gek dat we geen genoegen meer nemen met één boezemvriend, maar liever met iedereen de beste maatjes zijn. Jezelf gereedmaken voor teleurstelling, noemen de Engelsen dat. Maar je kunt het ook zien als een rizomatisch idee van vriendschap. Ook boezemvrienden kunnen je teleurstellen, en juist die vage kennis kan ineens heel belangrijk blijken. In een bepaalde stad, op een bepaalde tijd, in een zekere fase van je leven.
