Ik hoorde laatst opiniepeiler Maurice de Hond op televisie zeggen dat het niet zo gek is dat hij boos is: er sterven heel veel mensen, omdat er niet naar hem geluisterd wordt. De Hond had immers al snel die aerosolen in de smiezen gehad en gewaarschuwd voor het gevaar van de ventilatiesystemen. Maar zijn mails naar journalisten, wetenschappers en nota bene naar de verantwoordelijke ministers bleven onbeantwoord.
Wat we tijdens een wereldkampioenschap voetbal zo blijmoedig oranjekoorts noemen manifesteert zich tijdens de coronapandemie als een deskundigheidsdelerium dat in plaats van saamhorigheid brengt, verdeeldheid zaait. Alleen samen kunnen we elkaar de maat nemen.
Ik ben geen viroloog, maar wel filosoof. En ik sla er dan ook graag mijn eigen vakliteratuur op na. Al in 1993 waarschuwde de Duitse filosoof Peter Sloterdijk voor het pandemische gevaar van de actualiteitenjournalistiek. In een profetisch essay, getiteld Technologie und Weltmanagement onderzoekt Sloterdijk hoe de mens zich heeft kunnen ontwikkelen tot het ‘kosmopolitisch probleemdier’ dat we zien als we vandaag de dag in de spiegel kijken. Want niet alleen De Hond is zo’n probleemdier. We zijn het allemaal. De moderne wereldsamenleving wordt namelijk bijeengehouden door het geloof ‘van het gemeenschappelijk bedreigd-zijn.’
We zouden covid-19 in die zin dus goed nieuws kunnen noemen voor het probleemdier, ware het niet dat het ook zoveel slechts nieuws produceert. En dan doel ik nu niet op ziekte, dood en faillissement, maar op de splitsende verdeeldheid die de voordelen van zo’n gemeenschappelijke dreiging onmiddellijk weer teniet doet.
Hier ligt het pandemische gevaar van ‘het actuele wereldnieuws’ dat met de nieuwe media een beslissende upgrade heeft gehad: de probleemdieren worden verbonden door zoveel problemen en zoveel oplossingen tegelijk dat iedereen het gevoel krijgt dat er mensen sterven omdat er niet naar hem geluisterd wordt.
De grote vraag van onze tijd is, hoe we ons volk van ‘kosmopolitische probleemdieren’ bijeenhouden in de oneindige veelheid van actuele kennis en actuele gevaren. Hoe het probleemdier zich weer gehoord voelt en hoe het weer naar de ander gaat luisteren.
Het antwoord zal, lijkt me, toch moeten komen van het politieke dier.
