Home Voorwoord: Compassie

Voorwoord: Compassie

Door Leon Heuts op 04 januari 2018

Cover van 01-2018
01-2018 Filosofie magazine Lees het magazine

Zou compassie tegenwicht kunnen bieden aan het groeiende wantrouwen en de frustratie en haat van deze tijd? Ik dacht daaraan in Japan – ik had de ongekende luxe om deel uit te maken van een door Filosofie Magazine georganiseerde reis langs boeddhistische tempels en zentuinen. We leerden dat de verschillende boeddhistische scholen in elk geval één fundamentele waarde onderschrijven: compassie.

Ik werd tijdens de reis vooral geconfronteerd met mijn – vaak ook onbewuste – westerse denkbeelden. De meningen over compassie zijn in het Westen sterk verdeeld. Schopenhauer zag het als de ultieme vorm van altruïsme, maar Nietzsche was uitgesproken negatief. Compassie of medelijden is volgens hem een typisch christelijke, uiterst besmettelijke neiging om elkaar de put in te praten – in plaats van te streven naar groei en grootsheid. Medelijden is bij uitstek een teken van een gefrustreerde, kleingeestige cultuur, die zich graag wentelt in het eigen slachtofferschap. En compassie is ook nog eens egoïstisch: wie medelijden toont met de ander, waant zichzelf superieur.

Ik herken daar erg veel in – zoveel zelfs dat ik bij het woord ‘compassie’ alleen al licht onpasselijk werd. Maar de kennismaking met het boeddhisme liet me een ook andere weg zien. Compassie volgens het boeddhisme is wel degelijk groots. Het is een voortdurende oefening in sociale waarden als solidariteit, zorgzaamheid en dienstbaarheid. Omdat het boeddhisme de nadruk legt op onderlinge afhankelijkheid en beperktheid van het eigen ego, ‘verplaats’ je je niet in het lijden van de ander – nee, je bént in zekere zin de ander, zij het toevallig op een andere plaats. Voor egoïsme is geen plek. Je werkt niet aan een beter ik, maar gezamenlijk aan een beter wij. Het is tegengesteld aan de lezing van Nietzsche. Niet je wentelen in ellende, maar werken aan een betere samenleving. Dat vergt veel training. Vooral ook loslaten van angst en wantrouwen jegens anderen, en de letterlijk ziekmakende behoefte hoog op de apenrots te klimmen en jezelf op de borst te slaan. Hopelijk kom ik hier verder in.

Dit artikel is exclusief voor abonnees

Dit artikel op Filosofie.nl is alleen toegankelijk voor abonnees. Met liefde en zorg werken wij iedere dag weer aan de beste verhalen over filosofie. Steun ons door lid te worden voor maar €4,99 per maand. Log in om als abonnee direct verder te kunnen lezen of sluit een abonnement af.